Ανταγωνισμός και Ψυχολογική Υγεία στην Παιδική Ηλικία

Ανταγωνισμός και Ψυχολογική Υγεία στην Παιδική Ηλικία

 

      Ο ανταγωνισμός ως παράγωγο στοιχείο του αθλητισμού στην οργανωμένη - αγωνιστική μορφή του μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνα επίπεδα άγχους στο  νεαρό αθλητή, αν αποτελέσει αιτία να νιώσει ότι η αξία του εξαρτάται από την επίδοσή του. Ειδικότερα, όταν τα πράγματα τα οποία αισθάνεται ως τα πιο σημαντικά, όπως η αγάπη και η αποδοχή των άλλων, εξαρτώνται από τις καλές επιδόσεις, υπάρχει η πιθανότητα να το καταβάλουν ψυχολογικά.

        Οι έρευνες δείχνουν πως ο φόβος της αποτυχίας και η ανησυχία που νιώθει το παιδί μήπως δεν αποδώσει καλά σε κάποιον αγώνα αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες για στρες και νευρικότητα στον τομέα του παιδικού αθλητισμού...




     Τα παιδιά ανησυχούν μήπως αποτύχουν, μήπως δε σταθούν ικανά να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του  αθλητικού ανταγωνισμού. Μπορεί να νιώσουν άγχος πριν, κατά τη διάρκεια και ύστερα από έναν αγώνα. Έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ έδειξε ότι το 62% των παιδιών ανησυχεί μήπως δεν παίξει καλά ή κάνει κάποιο λάθος, ενώ το 23% δήλωσε πως το άγχος μπορεί να σταθεί αιτία να εγκαταλείψουν τον αθλητισμό.
       Ο αθλητικός ψυχολόγος Dr. Rainer Martens, ειδικός στον παιδικό αθλητισμό, διατυπώνει την εξής θεωρία: «Το ανταγωνιστικό στρες μπορεί να παρομοιαστεί με έναν ιό. Αν το παιδί δεχθεί μια μεγάλη δόση μονομιάς, μπορεί να αρρωστήσει. Οι μικρές, προσεκτικά ελεγχόμενες δόσεις επιτρέπουν στο παιδί να μάθει πώς να διοχετεύει το άγχος του με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποτελεί βοήθεια και όχι εμπόδιο στη βελτίωση των επιδόσεών του».
        Προσεκτικά επιλεγμένοι αγώνες, με ρεαλιστικούς στόχους και προσδοκίες, βοηθούν το παιδί να μάθει ότι αθλητισμός σημαίνει ψυχαγωγία. Μια ψυχαγωγία που μπορεί να απολαμβάνει ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.

         Έχουν διατυπωθεί ανησυχίες σχετικά με το αν το στρες του ανταγωνιστικού αθλητισμού μπορεί να εμποδίσει τη συναισθηματική ανάπτυξη των μικρών παιδιών. Κάποιοι ειδικοί, μάλιστα, αμφιβάλλουν αν τα μικρά παιδιά  πρέπει να συμμετέχουν σε οργανωμένες προπονήσεις και αγώνες. Πιστεύουν ότι η νεαρή τους ηλικία δεν τους επιτρέπει να αντεπεξέλθουν στο άγχος που αποτελεί βασικό στοιχείο του ανταγωνιστικού αθλητισμού. Ωστόσο, μια έρευνα που διεξήγαγαν  οι Dr. Martens και  Dr. Julie Simon έδειξε ότι, παρόλο που ο αθλητισμός αναμφίβολα προκαλεί στρες, δεν πρόκειται για κάτι χειρότερο από το στρες που βιώνει ένα παιδί, όταν πρόκειται να γράψει κάποιο διαγώνισμα ή να συμμετάσχει στη σχολική ορχήστρα.

Ποια είναι τα σημάδια του στρες εξαιτίας του αθλητικού ανταγωνισμού;

    Κάποια παιδιά είναι από τη φύση τους πιο επιρρεπή στο άγχος και στο στρες απ΄ό,τι κάποια άλλα. Τα παιδιά αυτά περιγράφονται ως άτομα που παρουσιάζουν το ”άγχος ως χαρακτηριστικό”. Τα παιδιά των οποίων το επίπεδο του άγχους ως χαρακτηριστικό είναι υψηλό έχουν την τάση να βλέπουν τον κόσμο περισσότερο απειλητικό απ΄ό,τι τα υπόλοιπα. Στα παιδιά αυτά, τα οποία περιγράφονται από τους γονείς τους ως ΄΄παιδιά που διαρκώς ανησυχούν΄΄, ο ανταγωνιστικός αθλητισμός πιθανότατα δημιουργεί περισσότερο στρες απ΄ό,τι στα υπόλοιπα. Επίσης, τα παιδιά που διαθέτουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση και αισθάνονται ότι έχουν ελάχιστο έλεγχο πάνω στη ζωή τους μπορεί να νιώσουν περισσότερο στρες.

     Σε ένα άρθρο με τίτλο ”Αιτίες άγχους των παιδιών σε σχέση με τον αθλητισμό” που περιλαμβάνεται στο βιβλίο ”Προπονώντας τα παιδιά στον αθλητισμό” ο Stephen Rowley αναφέρει πως  διάφοροι παράγοντες, όπως είναι το φύλο του παιδιού, η ευφυΐα του και ο βαθμός υποστήριξης που του δείχνουν οι γονείς και οι προπονητές του μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητά του να αντεπεξέρχεται σε καταστάσεις που προκαλούν στρες.

Πιο συγκεκριμένα, παρατηρεί τα εξής:

-Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στο ξεκίνημα της εφηβείας, πριν την εφηβεία τα αγόρια εξαιτίας του ανταγωνισμού είναι περισσότερο επιρρεπή στο άγχος, απ΄ό,τι τα κορίτσια. Αιτία για τη διαφορά αυτή μπορεί να είναι το γεγονός πως οι γονείς στηρίζουν σε μικρότερο βαθμό τα αγόρια που δε μπορούν να αντεπεξέλθουν στο στρες. Μπορεί επίσης τα ίδια τα αγόρια να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στα σπορ απ΄ό,τι τα κορίτσια.
-Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πως τα παιδιά που αποδίδουν καλύτερα στο σχολείο μπορεί να είναι σε θέση να ανταπεξέρχονται ευκολότερα στο στρες. Ίσως τα παιδιά αυτά να διαθέτουν περισσότερη αυτοεκτίμηση ή περισσότερες δεξιότητες στην επίλυση προβλημάτων απ΄ό,τι οι συνομήλικοί τους.

-Οι στενές σχέσεις και η συμπαράσταση από την οικογένεια, τους φίλους ή τον προπονητή παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του παιδιού από το στρες. Αν το παιδί γνωρίζει πως μπορεί να μιλήσει σε κάποιον για τις ανησυχίες και τα άγχη του, τα συμπτώματα του στρες μειώνονται σε σημαντικό βαθμό.

 
          Μπορούμε να κατανοήσουμε εύκολα μερικά από τα συμπτώματα του στρες εξαιτίας του ανταγωνισμού, αν συνειδητοποιήσουμε πόσο πολύ επηρεάζουν 
οι ενήλικες τα παιδιά και με πόσο στρες αντιμετωπίζουν οι ίδιοι τους αθλητικούς αγώνες. Στο βιβλίο με τίτλο ”Αθλητισμός για παιδιά και νέους”, η Dr Tara Scanlan γράφει: ”Ο αθλητισμός είναι δημόσια υπόθεση. Σε αντίθεση με τις συνθήκες στη σχολική αίθουσα, όπου η επιτυχία ή η αποτυχία σε ένα διαγώνισμα μαθηματικών, για παράδειγμα, μπορεί να αποτελέσει ατομική εμπειρία, μη παρατηρήσιμη από τους άλλους, μια κίνηση στον αγωνιστικό χώρο παρακολουθείται από συμπαίκτες, αντιπάλους, προπονητές, γονείς και θεατές”. Τα μικρά παιδιά που νιώθουν να πιέζονται από το περιβάλλον των ενηλίκων,  για να αποδώσουν καλύτερα ή να κερδίσουν σε έναν αγώνα, βιώνουν το στρες πριν τον αγώνα σε μεγαλύτερο βαθμό.

Ποιος ο ρόλος του Προπονητή – Καθηγητή Φυσικής Αγωγής;

     Ο προπονητής- καθηγητής Φυσικής Αγωγής  οφείλει να δημιουργεί ψυχολογικά θετικό περιβάλλον για τα παιδιά. Η επιρροή του στην προσωπική και κοινωνική εξέλιξη των παιδιών τον υποχρεώνει να δίνει μικρότερη σημασία στη νίκη και μεγαλύτερη στην προσπάθειά τους . Το μπράβο οφείλει  να το λέει για την προσπάθεια του μικρού και όχι για το αποτέλεσμά της.

    Δεν πρέπει να ξεχνάει ποτέ ότι τα παιδιά απογοητεύονται εύκολα, ενώ πρέπει να ενθαρρύνονται με μέτρο και λογική. Ο στόχος και η καλύτερη επιδίωξη του προπονητή -αλλά και του γονέα- πρέπει να είναι η αύξηση της αυτοεκτίμησης, της εμπιστοσύνης και του θάρρους που έχει το παιδί για τον εαυτό του. Αυτό θα το κρατήσει πιο κοντά στον αθλητισμό και θα συμβάλλει θετικά στη μελλοντική  ψυχοσυναισθηματική εξέλιξή του. Δυστυχώς μερικές φορές η συμπεριφορά των ενηλίκων κάθε άλλο παρά δεν εξυπηρετεί. Και ενώ λένε και λένε  ότι είναι προσεκτικοί, το ξεχνάνε, αυξάνοντας την κριτική τους, υπονομεύοντας εν τέλει την αγάπη τους για το ίδιο το  παιδί τους. Την ώρα του αγώνα, ακόμα και το σπάσιμο ενός μπαλονιού μπορεί να τρομάξει ένα παιδί. Πόσο μεγαλύτερη τραυματική εμπειρία θα ήταν για το παιδί αυτό, μετά το σπάσιμο του μπαλονιού, να ακολουθήσει  μια συμπεριφορά γονέα ή προπονητή  ασυνήθης  μέχρι τότε  σε εκείνο.

 
O «χάρτης» δικαιωμάτων των παιδιών στον αθλητισμό:

Απλές και χρήσιμες συμβουλές που δεν πρέπει να ξεχνάνε  οι εμπλεκόμενοι ενήλικες  γύρω από ένα παιδί που αποφασίζει να ασχοληθεί ή ασχολείται με τον αθλητισμό :

1. Το δικαίωμα να παίζει ως παιδί και όχι ως ενήλικος
2. Το δικαίωμα να συμμετέχει σε αθλήματα, άσχετα με το επίπεδο της ικανότητας του
3. Το δικαίωμα να παίρνει μέρος σε επίπεδο αντίστοιχο με το επίπεδο ανάπτυξής του
4. Το δικαίωμα της ισότιμης ευκαιρίας να αγωνιστεί για την επιτυχία
5. Το δικαίωμα να αντιμετωπίζεται με αξιοπρέπεια από όλους τους εμπλεκομένους
6. Το δικαίωμα να διασκεδάζει με το αθλητισμό

 "Το να κερδίσει κανείς τον αγώνα χάνοντας το παιδί είναι μια θυσία πέρα για πέρα ευτελής” Dr Terry Orlick και Cal Botterill (Every Kid Can Win- ‘‘Κάθε παιδί μπορεί να κερδίσει’’).

 Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!


*Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα sportsland.gr και telegramm.gr από τον Καθηγητή Φυσικής Αγωγής κ. Παπαπαντελή Νικήτα