Η Επίδραση της Ιπποθεραπείας σε Παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση

 Η Επίδραση της Ιπποθεραπείας σε Παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση

Σε συνέχεια του άρθρου μας στις 6/8/2014 για την θετική επίδραση της Ιπποθεραπείας στην ισορροπία και δύναμη παιδιών και εφήβων με Νοητική Υστέρηση, σήμερα σας παρουσιάζουμε άρθρο σχετικό με την επίδραση της Ιπποθεραπείας σε Παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση:
Διαβάστε το σχετικό άρθρο:

Η Iπποθεραπεία μπορεί να βελτιώσει την Iσορροπία και τη Δύναμη Εφήβων με Νοητική Υστέρηση

 Γιαγκάζογλου  Παρασκευή

Επίκ. Καθηγήτρια Ειδικής Αγωγής, ΤΕΦΑΑ Σερρών - Α.Π.Θ. 

 Μπαμπαλή Χρυσή

Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, Εκπαιδεύτρια Θεραπευτικής Ιππασίας

   Εγκεφαλική Παράλυση (Ε.Π.) καθορίζεται ως η μόνιμη, μη προοδευτική αλλά ούτε αναστρέψιμη βλάβη των κινητικών κυρίως κέντρων του εγκεφάλου. Συμβαίνει κατά την περίοδο ανάπτυξης του εγκεφάλου, κυρίως τα 5 πρώτα χρόνια της ζωής και εκδηλώνεται με διαταραχές στην κινητικότητα και στη στάση καθώς και αδυναμία του πάσχοντα να χρησιμοποιήσει βουλητικά τους μυς του (Αγγελοπούλου-Σακαντάμη 2004). Επιπλέον, υπάρχει αδυναμία διατήρησης του ελέγχου της στάσης του σώματος λόγω της μη ομαλής μυϊκής δραστηριοποίησης και των αναποτελεσματικών στρατηγικών κίνησης (Bobath 1980). Η μη ομαλή μυϊκή δραστηριοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε ανώμαλη αύξηση των οστών, συσπάσεις, δυστροφίες της σπονδυλικής στήλης, σκολίωση, διαταραχές βάρους, χρόνιο πόνο και αυξημένη δυσκολία εκτέλεσης απλών κινητικών δεξιοτήτων όπως της ικανότητας κάποιου να στέκεται, να κάθεται και να βαδίζει (Nelson 2001).

   Η ιπποθεραπεία αποτελεί  μία αποτελεσματική θεραπευτική μέθοδο η οποία χρησιμοποιεί την κίνηση του αλόγου (Cunningham 2003). Με τη βοήθεια της ιππασίας ενισχύεται η κινητική, βιοχημική και νοητική λειτουργία των ατόμων με αναπηρία. Η ιππασία επηρεάζει την ανθρώπινη κίνηση με ένα τρόπο τελείως διαφορετικό από οποιαδήποτε άλλη κινητική δραστηριότητα (Debuse et al. 2005). Κατά τη διάρκεια της ιπποθεραπείας ο ασθενής δεν κάνει τίποτα για να επηρεάσει δραστικά την κίνηση του αλόγου. Αντιθέτως, κινείται από το άλογο και ανταποκρίνεται στις δικές του κινήσεις. Τα μαθήματα θεραπευτικής ιππασίας αποτελούν μία ψυχαγωγική δραστηριότητα όπου τα άτομα με αναπηρία μαθαίνουν ιππευτικές ικανότητες.

   Η αλληλεπίδραση του συνεχώς μεταβαλλόμενου, λόγω της κίνησης του αλόγου, περιβάλλοντος και των πολλαπλών επιδράσεων στο αισθητηριακό, κινητικό και γνωστικό σύστημα του ασθενή, διευκολύνει την εμφάνιση νέων στρατηγικών κίνησης οι οποίες δεν μπορούν να επιτευχθούν μέσω των παραδοσιακών μεθόδων θεραπείας. Η κίνηση του αλόγου σε συνδυασμό με τη θερμότητα που παράγεται από το σώμα του, παρέχουν βαθειά ιδιοδεκτικά και άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα διευκολύνοντας έτσι τον καλύτερο έλεγχο των μυών του αναβάτη (Bertoti 1988).  Το βάδισμα του αλόγου παρέχει μία ακριβή, ρυθμική και επαναλαμβανόμενη κίνηση η οποία είναι παρόμοια με τους μηχανισμούς της ανθρώπινης κίνησης (Fleck 1997). Κατά τη διάρκεια της ιππασίας, οι κινήσεις του αλόγου είναι αμφίπλευρες και συμμετρικές και συνεχίζονται για όσο το άλογο βρίσκεται σε κίνηση (von Dietze, 2005). Οι κινήσεις του επιδρούν στον αναβάτη δίνοντας του την προοπτική βελτίωσης της κινητικότητας του κορμού και της λεκάνης του, κατά τη διάρκεια εκούσιων αλλά και ακούσιων κινήσεων. Έτσι, το άλογο παρέχει στον ιππέα με αναπηρία μια διαφορετική αντίληψη της αναπηρίας του και της πραγματικής κινητικής του κατάστασης (All & Loving, 1999).  Η ανάπτυξη της ισορροπίας και του κινητικού ελέγχου βασίζεται στο μυϊκό έλεγχο και στον έλεγχο της λεκάνης και του κορμού (Debuse et al. 2005).

     Η βασικότερη επίδραση της ιπποθεραπείας στα παιδιά με Ε.Π. είναι η ρύθμιση του μυϊκού τόνου, του ελέγχου της κεφαλής, η βελτίωση της βάδισης,  η διόρθωση των αντικανονικών κινήσεων, της αδρής κινητικότητας και της γενικότερης λειτουργικότητας καθώς και η βελτίωση της ισορροπίας και του συντονισμού (Haehl et al. 1999, Straub 2000).

Η τρισδιάστατη, ρυθμική κίνηση του αλόγου με σταθερό βηματισμό αποτελεί μία επαναλαμβανόμενη εξωτερική διατάραξη  όπου παρέχει στον ιππέα περίπου 100 ωθήσεις στο λεπτό δίνοντας του έτσι τη δυνατότητα εξάσκησης ελέγχου της στάσης του (American Hippotherapy Association 2000). Μέσω της επαναλαμβανόμενης, ρυθμικής κίνησης, το παιδί βιώνει και αρχίζει να προβλέπει την κίνηση του αλόγου σε κάθε του βήμα. Το παιδί κινείται με το άλογο και μαθαίνει να παράγει αντισταθμιστικές κινήσεις όπου μειώνουν τις μετακινήσεις του κέντρου βάρους του σώματός του ακολουθώντας τις κινήσεις του αλόγου (Haehl et al. 1999). Αυτό πιθανότατα να εξηγεί το γεγονός ότι πολλά παιδιά με αναπηρία, μετά από μία σειρά μαθημάτων ιπποθεραπείας περπατούν με μεγαλύτερη ευκολία και παρουσιάζουν αυξημένη κινητική λειτουργικότητα (McGibbon et al. 1998).

     Η βελτίωση του ελέγχου της στάσης επιφέρει και καλύτερη κινητική ικανότητα (Liao et al. 1997). Αυτή η αργή, ρυθμική κίνηση του αλόγου σε συνδυασμό με τη διάταση των άκαμπτων μυών των κάτω άκρων, φαίνεται ότι μπορεί να μειώσει την εμφάνιση υψηλού μυϊκού τόνου και να παρέχει χαλάρωση. Ταυτόχρονα, τα αμφίπλευρα, συμμετρικά ερεθίσματα που δίνονται κατά τη στάση του ατόμου πάνω στο άλογο μπορούν να βελτιώσουν το μυϊκό τόνο στους υποτονικούς μυς. Η προσπάθεια προσαρμογής στις κινήσεις του αλόγου συνεπάγεται την εκτεταμένη χρήση των μυών και των αρθρώσεων του αναβάτη με αποτέλεσμα την αύξηση της μυϊκής δύναμης και του εύρους των κινήσεων του (Biery 1985).

Σε διάφορες έρευνες έγινε εκτίμηση των επιδράσεων των προγραμμάτων ιπποθεραπείας σε παιδιά με Ε.Π. Πιο συγκεκριμένα, σε μία έρευνα αναφέρεται σημαντική μείωση της ενεργειακής δαπάνης κατά τη διάρκεια της βάδισης και αύξηση της απόδοσης σε διάφορες κινητικές δεξιότητες όπως στο τρέξιμο και στα άλματα μετά από 8 εβδομάδες ιπποθεραπείας σε 5 παιδιά με Ε.Π (McGibbon et al. 1998). Σε μία άλλη έρευνα, μετά από παρεμβατικό πρόγραμμα με ιππασία, φάνηκε σημαντική βελτίωση της ικανότητας βάδισης σε κάποιες παραμέτρους όπως στη μεταφορά του βάρους από το ένα πόδι στο άλλο, στην ικανότητα στήριξης χωρίς βοήθεια, στην ικανότητα βάδισης χωρίς βοηθήματα και στην ικανότητα να σταματά και να στρίβει το άτομο το σώμα του με επιτυχία (Would 1998). Επιπλέον, η ιπποθεραπεία αναφέρεται ότι μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές βελτίωσης στην κινητική λειτουργικότητα παιδιών με Ε.Π (Casady et al. 2004, Cherng et al. 2004, MacKinnon et al. 1995, Sterba et al. 2002) καθώς και βελτίωση της ισορροπίας και της λειτουργικής τους ικανότητας (Haehl et al. 1999).

     Ο βασικός σκοπός της ιπποθεραπείας είναι να επιτυγχάνει το άτομο καλύτερα μία κίνηση όχι μόνο όταν βρίσκεται πάνω στο άλογο, άλλα κυρίως όταν κατεβαίνει από αυτό. Οποιαδήποτε κινητική δραστηριότητα ή έλεγχος της στάσης επιτυγχάνεται επάνω στο άλογο, έχει την πιθανότητα να επηρεάσει και τη λειτουργική ικανότητα κάτω από αυτό. Οι διατάσεις, η κινητικότητα, ο προσανατολισμός και οι απτικές αντιδράσεις που απαιτούνται από το παιδί κατά τη διάρκεια της ιπποθεραπείας, θεωρήθηκε ότι μπορούν να βελτιώσουν τη στάση, την ισορροπία, την κινητικότητα και τη λειτουργικότητα στην καθημερινή ζωή (American Hippotherapy Association 2000). Η πρακτική και η εμπειρία πιστεύεται ότι οδηγούν στην προσαρμογή και αναδιοργάνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος (Shumway-Cook & Woollacott 1995).  

Στα παιδιά χωρίς αναπηρία, οι προσαρμογές αυτές συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ελεύθερου παιχνιδιού τους το οποίο γίνεται σε καθημερινή βάση.  Με την επίδραση σε πολλά συστήματα ταυτόχρονα όπως το αισθητικό, το μυϊκό, το σκελετικό, η ιπποθεραπεία παρέχει τη δυνατότητα τροποποιήσεων και αναδιοργάνωσης του κεντρικού νευρικού συστήματος  και αυξάνει την πιθανότητα να επιτευχθεί η μάθηση. Έτσι τα κινητικά μοντέλα τα οποία αποκτήθηκαν επάνω στο άλογο  στη διάρκεια της ιπποθεραπείας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε άλλες κινητικές δραστηριότητες οι οποίες πραγματοποιούνται χωρίς άλογο (Casady & Nichols-Larsen 2004).

Στη διάρκεια της ιπποθεραπείας, τα άτομα με αναπηρία συμμετέχουν ενεργά με το να ανταποκρίνονται στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον και να προσαρμόζουν τις κινήσεις τους για τον καλύτερο έλεγχο της στάσης του σώματός του. Ο έλεγχος της στάσης του σώματος θεωρείται το θεμέλιο για την ομαλή ανάπτυξη της αδρής κινητικότητας (Shumway-Cook & Woollacott 1995) και η κατάκτηση των κινητικών δεξιοτήτων εξαρτάται από την ομαλή ανάπτυξη του ελέγχου της στάσης (Bobath 1980).  Από τη στιγμή που η ιπποθεραπεία επηρεάζει τον έλεγχο της στάσης, μπορεί επίσης να επηρεάζει την κατάκτηση των κινητικών δεξιοτήτων στις καθημερινές λειτουργικές δραστηριότητες. Πριν από εκούσιες κινητικές δραστηριότητες όπως το πιάσιμο ή ο βηματισμός, πραγματοποιούνται αυτόματες κινητικές αντιδράσεις και προσαρμογές     απαραίτητες για τον έλεγχο της στάσης και της ισορροπίας. Αυτές οι κινητικές προσαρμογές θεωρούνται ως στρατηγικές ανατροφοδότησης (Nichols 1996). Για παράδειγμα, η μυϊκή ενεργοποίηση του κορμού πριν το πιάσιμο ενός παιχνιδιού καθώς το παιδί βρίσκεται σε καθιστή θέση, αποτελεί μία μορφή ανατροφοδότησης σχεδιασμένη έτσι ώστε να μπορεί να διατηρεί τον έλεγχο της στάσης. Η επιτυχημένη ανατροφοδότηση του ελέγχου της στάσης φαίνεται να εξαρτάται από την πρακτική εξάσκηση και την εμπειρία.  Ανεπαρκής έλεγχος της στάσης προκαλεί προβλήματα ισορροπίας και αδυναμία προσαρμογών για τη διατήρησης της ομαλής στάσης ως αντίδραση σε πιθανές μεταβολές του βάρους στη βάση στήριξης (δυναμική ισορροπία).
    Μία από τις συνέπειες της Ε.Π είναι η αδυναμία ελέγχου της στάσης εξαιτίας της μη φυσιολογικής μυϊκής ενεργοποίησης και των αναποτελεσματικών στρατηγικών κίνησης (Bobath 1980). Στα παιδιά με Ε.Π οι αυτόματες αντιδράσεις για τον έλεγχο της στάσης μπορεί να αργήσουν ή να μην αναπτυχθούν ποτέ  (Batshaw & Perret 1986). Επομένως, οι θεραπευτικοί στόχοι για τα παιδιά αυτά περιλαμβάνουν βελτίωση των διαφόρων κινητικών προτύπων, ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων και βελτίωση του ελέγχου της στάσης και της ισορροπίας (Batshaw & Perret 1986, Nichols 1996). Οι θεραπευτικές μπάλες χρησιμοποιούνται συνήθως ως μία δυναμική επιφάνεια για την ανάπτυξη του ελέγχου της στάσης και της ισορροπίας από ξαπλωτή ή καθιστή θέση. Οι θεραπευτές κινούν τη μπάλα ορίζοντας έτσι την κατεύθυνση, την ταχύτητα και την ένταση με την οποία θα πραγματοποιηθούν οι διάφορες μετακινήσεις του ατόμου επάνω στη μπάλα (Nichols 1996).  Αντιστοίχως, το άλογο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία των ασθενών ως μία δυναμική επιφάνεια αφού ο εκπαιδευτής-θεραπευτής έχει τη δυνατότητα να προσαρμόσει την ταχύτητα, την κατεύθυνση και την ένταση με την οποία θα κινείται το άλογο. 

    Συμπερασματικά, φαίνεται ότι επειδή τα παρεμβατικά προγράμματα για άτομα με Ε.Π έχουν ως βασικό στόχο τη βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας, η ιπποθεραπεία μπορεί να αποτελέσει μία αποτελεσματική θεραπεία η οποία βοηθά στη μεγιστοποίηση της λειτουργικής ικανότητας παιδιών με Ε.Π μέσω της ενεργής συμμετοχής τους στη θεραπευτική διαδικασία.

 

Βιβλιογραφία 

• Αγγελοπούλου-Σακαντάμη, Ν. (2004). Ειδική Αγωγή. Αναπτυξιακές διαταραχές και χρόνιες μειονεξίες. Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη.
• All, A., Loving, G. (1999). Animals, horseback riding and implications for therapy. Journal of Rehabilitation 65 (3), 49–58. 
• American Hippotherapy Association. (2000). Intermediate Hippotherapy: Clinical Problem Solving Workshop Notes. Denver: American Hippotherapy Association.
• Batshaw, M., Perret, Y. (1986). Children with Handicaps: A Medical Primer. Baltimore: Brooks.
• Bertoti, D. (1988). Effect of therapeutic horseback riding on posture in children with cerebral palsy. Proceedings of the Sixth International Therapeutic Riding Congress, 143–172.
• Bobath, K. (1980). .A Neurophysiological Basis for the Treatment of Cerebral Palsy. Philadelphia: Lippincott.
• Casady, R.L., Nichols-Larsen, D.S. (2004) The effect of hippotherapy on ten children with cerebral palsy. Pediatric Physical Therapy, 16, 165–172.
• Cherng, R.J., Liao, H.F., Leung, H. et al.(2004) The effectiveness of therapeutic horseback riding in children with spastic cerebral palsy. Adaptive Physical Activity Quarterly, 21, 103–121.
• Cunningham, B. (2003). The newly developed working definition for hippotherapy. AHA News. 12:3.
• Debuse, D., Chandler, C., Gibb, C. (2005). An exploration of German and British physiotherapists’ view on the effects of Hippotherapy and their measurement. Physiotherapy Theory and Practice, 21(4), 219–242.
• Fleck, C.A. (1997). Hippotherapy: Mechanics of human walking and horseback riding. In: Engel BT, ed. Rehabilitation with the aid of the horse: A collection of studies. Durango, CO: Barbara Engel Therapy services.
• Haehl, V., Giuliani, C., Lewis, C. (1999). Influence of hippotherapy on the kinematics and functional performance of two children with cerebral palsy. Pediatric Physical Therapy, 11, 89–101.
• Liao, H., Jeng, S., Lai, J., Chaeng, C., Hu, M. (1997). The relation between standing balance and walking function in children with spastic diplegic cerebral palsy. Developmental Medicine and Child Neurology 39, 106-112.
• MacKinnon, J.R., Noh, S., Lariviere, J., et al. (1995) A study of therapeutic effects of horseback riding for children with cerebral palsy. Physical Occupational Therapy of Pediatrics, 15, 17–34.
• McGibbon, N.H, Andrade, C., Widener, G., Cintas, H.L. (1998). Effect of an equine-movement therapy program on gait, energy expenditure, and motor function in children with spastic cerebral palsy: a pilot study. Developmental Medicine and Child Neurology, 40, 754-762.
• Nelson, C.A. (2001). Cerebral palsy. In: Umphred, D.A. ed. Neurological rehabilitation, 4^th ed St. Louis: Mosby, 259-286.
• Nichols,  D. (1996). The development of postural control. In: Case-Smith, J., Allen, A., Pratt, P., eds. Occupational Therapy for Children. St. Louis: Mosby, 247–267.
• Shumway-Cook, A., Woollacott, M. (1995). Motor Control Theory and Practical Applications. Baltimore: Williams & Wilkins.
• Sterba, J.A., Rogers, B.T., France, A.P., Vokes, D.A., (2002).  Horseback riding in children with cerebra palsy: effect on gross motor function. Developmental Medicine and Child Neurology, 44, 301–308.
• Straub, I. (2000). Hippotherapie [Hippotherapy], 3rd ed. Stuttgart, Hippokrates.von Dietze, S. (2005). Balance in Movement: How to Achieve the Perfect Seat. 2e. JA Allen, London. 
• Would, J. (1998). Improved gait in two children with cerebral palsy after hippotherapy: two case reports. Scientific and Educational Journal of Therapeutic Riding, 4, 51-58.

Πηγή: Ελλ. Ετ. Θεραπευτικής Γυμναστικής & Ειδ. Φ.Α.