Ο Ρόλος των Διαδραστικών Παιχνιδιών ως ένας νέος τρόπος Άσκησης Aτόμων με Nοητική Yστέρηση.

Σε συνέχεια του άρθρου του Δρ. Αντώνιου Χριστόδουλου, που δημοσιεύτηκε στις 19/7 στη Σελίδα μας με τίτλο "Ηλεκτρονική Άσκηση, όπως λέμε Ηλεκτρονικό Κάπνισμα;" , προχωράμε ένα βήμα παρακάτω και εμβαθύνουμε στο θέμα, δημοσιεύοντας σήμερα άρθρο του Τσάπατου Στέλιου M. Sc., Καθηγητή Ειδικής Φυσικής Αγωγής με θέμα τον "Ρόλο των Διαδραστικών Παιχνιδιών (π.χ. Nintendo Wii ή XBOX 360 κ.α.) στα Άτομα με Νοητική Υστέρηση ως ένας νέος τρόπος άσκησης...

Ο Ρόλος των Διαδραστικών Παιχνιδιών ως ένας νέος τρόπος Άσκησης Aτόμων με N.Y.

Τσάπατος Στέλιος Μ. Sc.*

Όπως είναι γνωστό, τα άτομα με Ν.Υ. είναι απομονωμένα από την κοινωνία, και το αποτέλεσμα είναι να μη συμμετέχουν σε προγράμματα άσκησης. Ακολουθούν έναν τρόπο ζωής μη δραστήριο με αποτέλεσμα την εμφάνιση καρδιαγγειακών προβλημάτων καθώς και άλλων προβλημάτων υγείας. Η συμμετοχή τους σε προγράμματα άσκησης μπορεί να επιδράσει θετικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους (Πάτση και συν., 2011). Τα προγράμματα άσκησης συμβάλλουν στο να βελτιωθεί η αυτοπεποίθησή τους, να προσαρμοστούν στην κοινωνία, να ξεφύγουν από την απομόνωση και να αυξήσουν τα επίπεδα αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού (Κοντού & Καραγιώργου, 2006). Για το λόγο αυτόν, τα τυπικά πρωτόκολλα που αποσκοπούν μόνο στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης μέσω της επανάληψης συγκεκριμένων ρουτινών φαίνεται ότι είναι αναποτελεσματικά, αφού δεν επιφέρουν την εσωτερική εκείνη παρακίνηση που απαιτείται, με αποτέλεσμα την πρόωρη διακοπή της άσκησης (Καστανιάς & Τοκμακίδης, 2010). Επίσης, επειδή τα άτομα με Ν.Υ. με ή χωρίς τη συνύπαρξη γενετικών συνδρόμων χαρακτηρίζονται από απουσία κινήτρων συμμετοχής σε προγράμματα άσκησης, θεωρείται αναγκαία η εφαρμογή προπονητικών πρωτοκόλλων που θα αποβλέπουν πρώτιστα στη δημιουργία κλίματος παρακίνησης και ευφορίας, προκειμένου τα άτομα αυτά να συμμετέχουν σε γυμναστικά προγράμματα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (Καστανιάς & Τοκμακίδης, 2010). 

 

Το κενό που εντοπίζεται ακόμα και στην πιο σύγχρονη βιβλιογραφία είναι ότι σε κανένα από τα παραπάνω προγράμματα άσκησης για άτομα με Ν.Υ., δε χρησιμοποιήθηκαν οι δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία και συγκεκριμένα τα διαδραστικά παιχνίδια.

 Ως διαδραστικά παιχνίδια ορίζονται τα παιχνίδια που απαιτούν κίνηση και σωματική άσκηση από το χρήστη (Trout & Christie, 2007). Συνδυάζουν την άσκηση με τα ψηφιακά παιχνίδια με τη συμμετοχή του ατόμου κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, εστιάζοντας στις μεγάλες μυϊκές ομάδες και όχι στη βελτίωση της επιδεξιότητας και της λεπτής κινητικότητας. Η πλατφόρμα Wii δίνει τη δυνατότητα στον παίκτη να συμμετέχει κανονικά με την κίνηση ολόκληρου του σώματός του και όχι απλά των δύο δακτύλων του. Πρόκειται για μια επανάσταση της τεχνολογίας, αφού προσφέρει συνθήκες εικονικής πραγματικότητας. Έχουν σχεδιαστεί κυρίως για την αύξηση των καρδιακών παλμών καθώς και για τη βελτίωση της αερόβιας και της αναερόβιας ικανότητας (Staiano & Calvert, 2011). Φαίνεται λοιπόν ότι η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα να προσπεραστούν τα παραδοσιακά παρεμβατικά πρωτόκολλα άσκησης για άτομα με Ν.Υ. και να αντικατασταθούν με σύγχρονα μοντέλα εξάσκησης εξίσου αποτελεσματικά, αλλά πιο ενδιαφέροντα και διασκεδαστικά. Διότι σκοπός δεν είναι απλά να εξεταστεί ποιο πρόγραμμα παρέμβασης έχει εφαρμογή στα άτομα με Ν.Υ. και αν θα είναι αποτελεσματικό, αλλά κυρίως αν τα άτομα θα συνεχίσουν να ασκούνται με το συγκεκριμένο πρόγραμμα....(συνέχεια παρακάτω)

Σημεία προσοχής για τη δημιουργία ασφαλών και αποτελεσματικών προγραμμάτων άσκησης για άτομα με νοητική υστέρηση

Σημαντική είναι η διαπίστωση ότι τα άτομα με ΣD, άσχετα από το βαθμό Ν.Υ. που τα χαρακτηρίζει, παρουσιάζουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπ’ όψη κατά τη δημιουργία ενός παρεμβατικού προγράμματος ώστε αυτό να είναι και αποτελεσματικό και ασφαλές. Συγκεκριμένα, τα άτομα με ΣD χαρακτηρίζονται από περιορισμένη καρδιοαναπνευστική αντοχή συγκριτικά με τα άτομα που έχουν μόνο Ν.Υ. χωρίς την παρουσία του συνδρόμου (Lahtinen, Rintala, & Malin, 2007; Fernhall, Pitetti, Rimmer, McCubbin, Rintala, & Millar, 1996; Fernhall, & Pitetti, 2001) καθώς και από μικρότερη μυϊκή δύναμη και μυϊκή αντοχή, 88−90 παράμετροι οι οποίες συσχετίζονται με τον καθιστικό τρόπο ζωής, τον ελαττωμένο μυϊκό τόνο (υποτονία), την αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών ανωμαλιών, τη χαμηλότερη ΜΚΣ και τη δυσλειτουργία των πνευμόνων. Αναφορικά με την περιορισμένη καρδιοαναπνευστική αντοχή των ατόμων με ΣD, οι Monteiro, Varela, Pinto, Neves, Felisberto και Vaz (1997) είχαν υποστηρίξει ότι πιθανότατα αυτή οφείλεται στη χαμηλή συγκέντρωση ερυθροκυττάρων στο αίμα, ενώ οι Fernhall και Otterstetter (2003) παρατήρησαν ότι τα άτομα με ΣD χαρακτηρίζονται από χαμηλό κλάσμα εξώθησης και από ένα μη αποδοτικό σύστημα μεταφοράς οξυγόνου, με αποτέλεσμα την εύκολη κόπωση κατά τη διάρκεια των φυσικών δραστηριοτήτων. Οι παραπάνω επισημάνσεις, σε συνδυασμό με τη διαπίστωση των Pastore, Marino, Calzolari, Digilio, Giannotti και Turchetta (2000), ότι τα άτομα με ΣD παρουσιάζουν ελαφρά ταχυκαρδία και μειωμένη δυναμική ζωτική χωρητικότητα (FVC), συνεπικουρούν στην αιτιολόγηση της περιορισμένης φυσικής κατάστασης και της λειτουργικότητας που χαρακτηρίζει τα συγκεκριμένα άτομα.

 Ένα άλλο σημείο για το οποίο απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή είναι ο προσδιορισμός της προπονητικής έντασης. Στο γενικό πληθυσμό, έχει καθιερωθεί πλέον για τον προσδιορισμό της ΜΚΣ να χρησιμοποιείται η εξίσωση ΜΚΣ=217,4−0,845×ηλικία (σε έτη) ή ο απλουστευμένος τύπος ΜΚΣ=220−ηλικία. Ο τύπος αυτός, σύμφωνα με τους Fernhall και Otterstetter (2003) δεν πρέπει να εφαρμόζεται για τον προσδιορισμό της ΜΚΣ των ατόμων με Ν.Υ., επειδή υπερεκτιμά τις δυνατότητές τους. Οι παραπάνω ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα άτομα με Ν.Υ. παρουσιάζουν μειωμένη ΜΚΣ, της τάξης του 8−12%, ενώ όσα χαρακτηρίζονται και από ΣD εμφανίζουν ΜΚΣ μειωμένη κατά 20−25% συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό, με αποτέλεσμα ο λανθασμένος υπολογισμός των καρδιακών εφεδρειών να υποβάλλει τα άτομα αυτά στην εκτέλεση έργου μεγαλύτερης έντασης από εκείνη που στην πραγματικότητα μπορεί να αντέξει το καρδιοαναπνευστικό τους σύστημα. Συνεπώς, για τον ορθό υπολογισμό της επιδιωκόμενης έντασης της άσκησης, με βάση τα αντίστοιχα αιμοδυναμικά χαρακτηριστικά των ατόμων αυτών, οι Ordonez, Rosety και Rosety-Rodriguez (2006) προτείνουν για τα άτομα με ΣD την εξίσωση ΜΚΣ=194,5–[0,56×ηλικία].

Βιβλιογραφία:

• Πάτση Χ., Αντωνίου Π., Μπάτσιου Σ., Μπεμπέτσος Ε., Λυμνιούδης Α. (2011.). Η επίδραση των προγραμμάτων άσκησης στα άτομα με νοητική υστέρηση. Υποκεφάλαιο στο βιβλίο Έρευνα και Εκπαιδευτική Πράξη στην Ειδική Αγωγή των Γιαβρίμης Π.,  Παπάνης Ε., Αγνή Β. (σελ 63-72). Εκδοτικός Oίκος Αδελφών Kυριακίδη A.E.

•  Κοντού Μ. & Καραγιώργου Α. (2006). Η επίδραση ενός προγράμματος καθορισμού στόχων στη βελτίωση της απόδοσης παιδιών με νοητική υστέρηση. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή & στον Αθλητισμό, 4(1), 39-44.

•  Καστανιάς & Τοκμακίδης (2010). Στοιχεία παθοφυσιολογίας ατόμων με νοητική υστέρηση και η σημασία της συστηματικής άσκησης στην προαγωγή της υγείας τους. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 27(5):753-766.

•  Trout, J., & Christie, B. (2007). Interactive video games in physical education. Journal of Physical Education, Recreation and Dance. 38; 78, 1-58.

• Staiano, A. E. & Calvert, S. L. (2011). Wii tennis play as physical activity in low-income African American adolescents. CyberPsychology, 5.

• Lahtinen U, Rintala P, Malin A. (2007). Physical performance of individuals with intellectual disability: A 30-year follow-up. Adapt Phys Activ Q, 24:125–143.

• Monteiro CP, Varela A, Pinto M, Neves J, Felisberto GM, Vaz C, Bicho MP, Laires MJ. (1997). Effect of an aerobic training on magnesium, trace elements and antioxidant systems in a Down syndrome population. Magnes Res.;10(1):65-71.

• E. Pastore, MD; B. Marino, MD; A. Calzolari, MD, M. C. Digilio, MD, A. Giannotti, MD; A. Turchetta, MD (2000). Clinical and Cardiorespiratory Assessment in Children With Down Syndrome Without Congenital Heart Disease. Arch Pediatr Adolesc Med. 154(4):408-410.

•  Fernhall B, Pitetti Kh, Rimmer Jh, McCubbin Ja, Rintala P, Millar Al. (1996). Cardiorespiratory capacity of individuals with mental retardation including Down syndrome. Med Sci Sports Exerc, 28:366–371.

• Ordonez Fj, Rosety M, Rosety-Rodriguez M. (2006). Influence of 12- week exercise training on fat mass percentage in adolescents with Down syndrome. Med Sci Monit, 12:CR416–419. 

  Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Τσάπατος Στέλιος είναι Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, ειδικευμένος στην Ειδική Φυσική Αγωγή, κάτοχος Μεταπτυχιακό Διπλώματος Ειδίκευσης (M.Sc.) στην Φυσική Δραστηριότητα σε Ειδικούς Πληθυσμούς και Υποψήφιος Διδάκτορας του Τ.Ε.Φ.Α.Α. - Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. 

Κατάγεται από τον Άγιο Νικόλαο Χαλκιδικής, τη σχολική χρονιά 2013-14 εργαζόταν ως αναπληρωτής στο Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. και στο ΕΠΑ.Λ. Ειδικής Αγωγής Χαλκίδας και είναι επίσημος διαιτητής στο άθλημα του Bocce.

                                 Contact: stelios.tsapatos@gmail.com

                            FaceBook: Stelios.Tsapatos