Νους Υγιής… “Εν Σώματι Υγιεί”: Η ιστορία πίσω από την πασίγνωστη φράση

Νους Υγιής… “Εν Σώματι Υγιεί”

Η ιστορία πίσω από την πασίγνωστη φράση

   Το αρχαίο γνωμικό "νους υγιής εν σώματι υγιεί", είναι ίσως από τα πιο γνωστά και πολυχρησιμοποιημένα ρητά, / γνωμικά / αποφθέγματα ή εκφράσεις που χρησιμοποιούμε στις μέρες μας. Χρησιμοποιείται κυρίως στο χώρο του αθλητισμού, της άσκησης και της αναψυχής και το αποδίδουμε με την έννοια, πως ένα υγιές σώμα σου προσφέρει και ψυχική υγεία – ισορροπία. Αποτελεί βέβαια και κατά το ήμισυ τον τίτλο που επιλέχθηκε για το συγκεκριμένο ιστολόγιο - αθλητικό σωματείο!

   Σίγουρα οι περισσότεροι νομίζουν ότι ειπώθηκε κάποια στιγμή από κάποιον από τους πολλούς Αρχαίους Έλληνες Φιλοσόφους και διασώθηκε μέχρι τις μέρες μέσα από τα συγγράμματά τους. Τα φαινόμενα όμως απατούν και έρχεται η Επιστήμη της Ιστορίας να αποκαταστήσει την αλήθεια στα μάτια των σύγχρονων Ελλήνων.

Juvenalis

   Το απόφθεγμα "νους υγιής εν σώματι υγιεί", προέρχεται από τα λατινικά και ανήκει στον σατιρικό ποιητή Ιούνιο Ιουβενάλη (Decimus Junius Juvenalis 60 – 127 μ.Χ.). Βρίσκεται στο έργο του με τίτλο "Σάτιρες" και το πρωτότυπο έχει ως εξής: "orandum est ut sit mens sana in corpore sano" που μεταφράζεται στα ελληνικά ως "νους υγιής εν σώματι υγιεί". Ο Ιουβενάλης είπε αυτή την φράση στην προσπάθεια του να πείσει τους Ρωμαίους πολίτες να ακολουθήσουν το δρόμο της αρετής. Στο σχετικό χωρίο του έργου του, κάνει αντιπαραβολή του τρόπου ζωής του Ηρακλή με τον τρόπο ζωής του Σαρδανάπαλου. 

   Γιατί όμως να είναι σατιρική αυτή η φράση; Όπως αναφέρει ο φιλόλογος Φαίδωνας Μαλιγκούδης, ο Ιουβενάλης "στηλιτεύει την αδυναμία του ανθρώπου να ξεχωρίσει το σωστό και πολλές φορές προσεύχεται στους θεούς, ζητώντας υλικά αγαθά, δόξα, και πολιτική ισχύ, που δεν τον οδηγούν τελικά στην ευτυχία. Οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να ζητούν με προσευχές από τους θεούς παρά να τους χαρίζουν ένα υγιές μυαλό και ένα υγιές σώμα”. 

Το πρωτότυπο κέιμενο

σάτιρα: (η) ουσ. [λατιν satira - satura] έμμετρος ή πεζός λόγος που τονίζει καυτηριάζει, με στοιχεία κυρίως κωμικά και παραμορφωτικά, ελαττώματα και ατέλειες.

σατυρικός, -ή, -ό επίθ. [αρχ σατυρικός - Σάτυρος (=σύντροφος του Βάκχου)] ο του Σατύρου, που ταιριάζει σε Σάτυρο || (λογοτ) σατυρικό δράμα, το ενδιάμεσο μεταξύ τραγωδίας και κωμωδίας δράμα με χορό αποτελούμενο απο Σατύρους).

   

   Βέβαια υπάρχει και η άλλη άποψη που υποστηρίζει, ότι πράγματι η φράση ανήκει σε αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο και συγκεκριμένα στο Θαλή τον Μιλήσιο. Μία προσεκτική, όμως, ανάγνωση των αποδιδόμενων στο Θαλή κειμένων δεν αποκαλύπτει κάτι τέτοιο. Η κοντινότερη αντιστοιχία είναι: “ο το μεν σώμα υγιής, την δε ψυχή εύπορος, τη δε φύσιν ευπαίδευτος” που ήταν η απάντηση που είχε δώσει κάποτε όταν ερωτήθηκε ποιος είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος (Διογένης Λαέρτιος Ι 37).

   Συνεπώς υπήρχε το πνεύμα του ρητού με λίγο διαφορετικό τρόπο, αφού το υγιές σώμα αναφέρεται ως ένα από τα τρία πράγματα που χρειάζεται για να είναι κανείς ευτυχής, αλλά το ίδιο το ρητό είναι λατινικό και σε καμία περίπτωση δεν υπονοείται αιτιακή σύνδεση ανάμεσα στο υγιές σώμα και το υγιές μυαλό, όπως έχει καθιερωθεί σήμερα. 

  

Τα αρχικά της φράσης στο λατινικό πρωτότυπο, υιοθετήθηκαν από γνωστή εταιρεία αθλητικών ειδών της Ιαπωνίας και με αντικατάσταση της πρώτης λέξης mens (πνεύμα) με την περίπου ίδιας απόδοσης λέξη anima, έχουμε το ακρωνύμιο ASICS (Anima Sana In Corpore Sano).

Για το πρωτότυπο κείμενο στα λατινικά με νεοελληνική μετάφραση, πατήστε εδώ.

Πηγές: Gnomikologikon.gr 

            Wikipedia

            antichainletter.wordpress