Αθλητική τριάδα - RED-S

Αθλητική τριάδα - RED-S

Γράφει ο Αλέξανδρος Τολιόπουλος*

   Ως αθλητική τριάδα ορίζεται η εμφάνιση Διατροφικών Διαταραχών συνοδευόμενες από Οστεοπενία/οστεοπόρωση και Ολιγομηνόρροια/αμηνόρροια σε αθλήτριες. Αυτό το σύνδρομο περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1992 από το Αμερικάνικο Κολέγιο Αθλητιατρικής (American College of Sports Medicine).  Επιδημιολογικά η αθλητική τριάδα εμφανίζεται σε νεαρές κυρίως αθλήτριες. Η επίπτωση είναι μεγαλύτερη στα εφηβικά και τα μετεφηβικά χρόνια. 
   Η Αθλητική Τριάδα συναντάται συχνότερα σε αθλήματα στα οποία το χαμηλό σωματικό βάρος ή το χαμηλό ποσοστό λίπους συνδέονται με καλύτερα αθλητικά αποτελέσματα (π.χ. στίβος), σε αθλήματα όπου η εμφάνιση παίζει ρόλο στη βαθμολογία (π.χ. καλλιτεχνικό πατινάζ) ή σε αθλήματα όπου υπάρχει κατάταξη σε κατηγορίες βάσει του βάρους (π.χ. bodybuilding). Ο λόγος που η εφηβεία είναι πολύ κρίσιμη ηλικία είναι γιατί η αυξημένη παραγωγή οιστρογόνων και η εμμηναρχή τείνουν να αυξήσουν το ποσοστό λίπους της αθλήτριας εις βάρος του ποσοστού μυϊκής μάζας, γεγονός που ίσως έχει αντίκτυπο στις αθλητικές επιδόσεις. 

   Επίσης η ψυχολογική πίεση από την οικογένεια και τους προπονητές, οι υψηλές αθλητικές απαιτήσεις, η τελειομανία και τα σύγχρονα γυναικεία πρότυπα όσον αφορά τη σωματική εικόνα, επηρεάζουν ευκολότερα τις έφηβες αθλήτριες. Έτσι προδιαθέτουν σε διατροφικές διαταραχές και στο σύνδρομο αθλητικής τριάδας. Κεντρικό ρόλο στην αθλητική τριάδα παίζουν οι διατροφικές διαταραχές και ειδικότερα η μειωμένη θερμιδική πρόσληψη σε σύγκριση με τις θερμίδες που απαιτούνται από το βασικό της μεταβολισμό και την προπόνησή.
   Πολύ συχνά οι αθλητές ακολουθούν συγκεκριμένες και αυστηρές δίαιτες οι οποίες αν δεν είναι καλά μελετημένες μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε ανεπάρκειες θρεπτικών συστατικών και θερμίδων. Αν το αρνητικό ισοζύγιο θερμίδων υπάρχει σε χρόνια βάση θα επηρεαστεί το ενδοκρινικό σύστημα και οι διαταραχές τις περιόδου θα εμφανιστούν σχετικά γρήγορα με αραιές ή καθόλου περιόδους. Επίσης αθλήτριες με χαμηλά ποσοστά λίπους σώματος έχουν μειωμένη παραγωγή και του ενζύμου αρωματάση, το οποίο είναι ο καταλύτης της τελικής φάσης της βιοσύνθεσης των οιστρογόνων από τα ανδρογόνα. Έτσι η ορμονική κατάσταση σε αυτές τις αθλήτριες, με αύξηση της τεστοστερόνης και μείωση των οιστρογόνων, προσομοιάζει ορμονικά στην μετεμμηνοπαυσιακή ηλικία. Η μείωση των περιόδων μπορεί να εκληφθεί ως πλεονέκτημα από ορισμένες αθλήτριες που θέλουν να είναι προσηλωμένες στον αθλητικό τους στόχο, έχει όμως επίδραση και στον οστικό μεταβολισμό με μείωση της οστικής πυκνότητας και εμφάνισης οστεοπενίας, ακόμα και οστεοπόρωσης. Η εναπόθεση μετάλλων στα οστά γίνεται υπό την επίδραση των ορμονών του φύλου. Είναι εντονότερη μέχρι την ηλικία των 30-35 περίπου ετών, οπότε και αναμένεται η μέγιστη οστική πυκνότητα στις γυναίκες. Η μείωση οστικής πυκνότητας λόγω του συνδρόμου στις νεαρές ηλικίες μπορεί να αποκατασταθεί μερικώς, αν μείνει όμως αδιάγνωστη και αθεράπευτη τα ελλείμματα που θα έχουν δημιουργηθεί δεν θα είναι πλέον αντιρροπούμενα. Έτσι ο κίνδυνος οστεοπορωτικών καταγμάτων για το υπόλοιπο της ζωής της αθλήτριας θα παραμείνει αυξημένος. H πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση είναι κομβικά ώστε να μη δημιουργηθούν μόνιμες βλάβες στην υγεία της αθλήτριας. 

   Ο αθλητίατρος θα πρέπει να εστιάσει στην αιτία του προβλήματος και η αντιμετώπιση να είναι πολυσχιδής, σε συνεργασία με τον γυναικολόγο, τον προπονητή, τον ψυχολόγο, τον διατροφολόγο και το οικογενειακό-φιλικό περιβάλλον. Tα τελευταία χρόνια η νόσος έχει λάβει νέα ονομασία, αφού έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να αφορά και άντρες αθλητές με τα ανάλογα του αντρικού φύλου συμπτώματα. Έτσι πλέον ονομάζεται RED-S ή Σχετική Ενεργειακή Ανεπάρκεια στον Αθλητισμό (Relative Energy Deficiency in Sports). Η βαρύτητα των συμπτωμάτων κάθε σκέλους της τριάδας του RED-S μπορεί να είναι διαφορετική και τονίζεται ότι τα διαταραγμένα ορμονικά επίπεδα μπορεί να έχουν επίπτωση σε πολλά άλλα συστήματα του σώματος, όπως το καρδιαγγειακό και το ανοσοποιητικό. Μπορεί να συνυπάρχουν επίσης διαταραχές στη βιοσύνθεση πρωτεϊνών, στην πνευματική και σωματική ανάπτυξη, την νοητική ενέργεια και συγκέντρωση, την σωματική αντοχή κ.α.

*Ο Α. Τολιόπουλος κατάγεται από τη Βέροια και είναι αναγνωρισμένος Αθλητίατρος στη Γερμανία. Έλαβε την υποειδικότητα της Αθλητιατρικής, μετά από την προαπαιτούμενη εκπαίδευση και εξετάσεις στον Ιατρικό Σύλλογο Βόρειας Ρηνανίας Βεστφαλίας (Ärztekammer Nordrhein).

Πηγή: reha-med.gr