Προσαρμογές του μαθήματος της Σχολικής Φ.Α. για τη συμμετοχή μαθητών με τύφλωση και άλλα προβλήματα όρασης

 

Προσαρμογές του μαθήματος της Σχολικής Φ.Α. για τη συμμετοχή μαθητών με τύφλωση και άλλα προβλήματα όρασης

 

Στις ασκήσεις τρεξίματος να γίνεται χρήση "οδηγού"

 Άρθρο αφιερωμένο στη σημερινή (15/10) Παγκόσμια Ημέρα "Λευκού Μπαστουνιού" 

   Η σχολική Φ.Α. στους μαθητές με τύφλωση έχει ως σκοπό να τους προσφέρει αυτοπεποίθηση, υγεία, Φ.Κ. και ψυχαγωγία. Το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (Α.Π.Σ.) δίνει προτεραιότητα στην σωματική ανάπτυξη με παράλληλη ψυχική και πνευματική καλλιέργεια (Υπ.Ε.Π.Θ., 2004). Οι μαθητές με τύφλωση επιβάλλεται να συμμετέχουν στο μάθημα της Φ.Α. μαζί με τους μαθητές χωρίς  προβλήματα όρασης γιατί έχει αποδειχθεί ότι η μικτή εκπαίδευση έχει ευνοϊκή επίδραση στην κοινωνικοποίηση και ανεξαρτητοποίηση των τυφλών μαθητών. Ο Καθηγητής Φυσικής Αγωγής (Κ.Φ.Α) με τη σειρά του, οφείλει να είναι πλήρως ενημερωμένος σχετικά με την νοημοσύνη, την φυσική και ψυχολογική κατάσταση και το επίπεδο της λειτουργικής όρασης του μαθητή. 

   Οι προσαρμογές που μπορούν να γίνουν στο μάθημα της Φ.Α. για τη συμμετοχή μαθητών με προβλήματα όρασης είναι πολλές και ανάλογες με τον αριθμό των μαθητών με πρόβλημα όρασης, το χώρο και την υλικοτεχνική υποδομή που έχει στη διάθεσή του ο Κ.Φ.Α. Αρχικά πρέπει να γίνει εξοικείωση των μαθητών με τη σωματική άσκηση με απαραίτητες ασκήσεις ισορροπίας και προσανατολισμού. Να εκπαιδευθούν στο να χρησιμοποιούν την ανατροφοδότηση που λαμβάνουν από τις υπόλοιπες αισθήσεις και την κιναισθητική αντίληψη. Ο Κ.Φ.Α. είναι σημαντικό να δίνει δυνατές και καθαρές οδηγίες και  να "βάλει" κατά κάποιον τρόπο τον εαυτό του στη θέση του μαθητή.  

   Ο Κ.Φ.Α. πρέπει να τροποποιήσει τις δραστηριότητες και τον εξοπλισμό του σχολείου, όπου χρειάζεται και να εισάγει ηχητικά σήματα και σχοινιά καθοδήγησης για το τρέξιμο.

Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει:

·     Οι χώροι καθοδήγησης να είναι καθαροί από εμπόδια.

• Να γίνεται χρήση αφής για υπόδειξη κίνησης και χρήση υποστήριξης από τον βραχίονα, όπου είναι απαραίτητο.
• Να γίνεται χρήση πολλών και πολύ περιγραφικών προφορικών οδηγιών, καθώς και χρήση λέξεων κατεύθυνσης και ορόσημων στην περιοχή του παιχνιδιού.

     Επιπλέον προσαρμογές που μπορούν να γίνουν είναι:

•      Χρήση της κίνησης ως μέσο μάθησης. Να βοηθάμε, αλλά να μην υπερπροστατεύουμε τον τυφλό μαθητή.
•      Να γίνεται η διδασκαλία των δεξιοτήτων σε μέρη και με τη χρήση περισσότερων βοηθών όπου είναι απαραίτητο με γνώμονα πάντα την ασφάλεια των μαθητών. 

"Οι χώροι καθοδήγησης να είναι καθαροί από εμπόδια"

Σημαντικές οδηγίες προς τους Κ.Φ.Α.:

•      Επανεξετάστε το επίπεδο λειτουργικής όρασης του μαθητή και καθορίστε το βαθμό του οπτικού προβλήματος και το υπολειπόμενο ποσό όρασης που είναι διαθέσιμο.
•       Ενθαρρύνετε τους τυφλούς μαθητές να συμμετέχουν στο μάθημα. 
•     Σκεφτείτε τις ανάγκες τους κάθ’ όλη την διάρκεια του μαθήματος και κατά το σχεδιασμό του μαθήματος. 
•      Αναζητήστε υποστήριξη και από άλλους εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς, τις οργανώσεις και σχολές τυφλών. 

Προσαρμογές που μπορούν να γίνουν στις ασκήσεις και στα παιχνίδια για την ανάπτυξη θεμελιωδών δεξιοτήτων των τυφλών μαθητών είναι:

•      Οι δεξιότητες να έχουν προοδευτικό βαθμό δυσκολίας. Από τις εύκολες στις δύσκολες και χωρισμός τους σε επιμέρους κομμάτια. 
•      Οριοθέτηση του χώρου της άσκησης και επιβράδυνση της ροής του παιχνιδιού 
•    Προσαρμογή βοηθητικών αντικειμένων και υφής του εδάφους. Οι στόχοι να είναι μεγαλύτεροι και πιο κοντινοί. Να γίνεται χρήση έντονου φωτισμού και αντίθετων χρωμάτων. 
•     Στα παιχνίδια με μπάλα να γίνεται τοποθέτηση κουδουνιών στη μπάλα ή να τυλίγεται  με κίτρινη ταινία ή τοποθέτηση της μέσα σε πλαστική σακούλα. 
•     Στις ασκήσεις τρεξίματος να γίνεται χρήση συμμαθητή ή τεντωμένου σχοινιού ως "οδηγού". Για μικρές αποστάσεις μπορεί απλά ο μαθητής να τρέξει προς τη φωνή του Κ.Φ.Α.
•     Να υπάρχει συνεχής προφορική επαφή και επικοινωνία. Οι κανόνες ασφαλείας να είναι γνωστοί και να τηρούνται από όλους τους μαθητές.
•      Να δίδεται ατομική βοήθειά, όπου οι συνθήκες το απαιτούν.

"Να γίνεται χρήση έντονου φωτισμού και αντίθετων χρωμάτων"

Ο Κ.Φ.Α. οφείλει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την κατανόηση της δραστηριότητας, την εξασφάλιση των απαιτούμενων μέτρων ασφάλειας και να είναι πάντα σε εγρήγορση.

   Εν κατακλείδι μπορεί εύκολα να εξαχθεί το συμπέρασμα, ότι η σχολική Φ.Α. αποτελεί το μέσο ώθησης και παρακίνησης των τυφλών μαθητών για αθλητισμό εκτός σχολείου, σε κάποιο σύλλογο ή ατομικά. Κυρίαρχο ρόλο βέβαια σε αυτό, έχει το κοινωνικό περιβάλλον του τυφλού μαθητή, όπου γενικά υπάρχει μια αρνητική στάση των γονέων για εξωσχολικό αθλητισμό, λόγω υποτίμησης της αξίας της άσκησης (Nixon, 1988). Ο Κ.Φ.Α. είναι αυτός που θα πρέπει να ενθαρρύνει τους μαθητές, αλλά κυρίως να πείσει τους γονείς για την αναγκαιότητα της συμμετοχής σε εξωσχολικές σωματικές δραστηριότητες. Αγωνίσματα κλασσικού αθλητισμού, τζούντο, κολύμβηση, ποδηλασία ακόμα και ποδόσφαιρο είναι κάποια από τα πιο δημοφιλή αθλήματα τυφλών. 

Συμπερασματικά αξίζει να τονιστεί ότι τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών προσαρμοσμένης Φ.Α., προβλέπουν ασκήσεις και οδηγίες για μαθητές με κινητικές αναπηρίες και με αισθητηριακές αναπηρίες. Υπάρχει έλλειψη επαρκούς κινητικής εκπαίδευσης μαθητών με τύφλωση και άλλες οπτικές αναπηρίες, που φοιτούν στο δημόσιο σχολείο και συμμετέχουν στο μάθημα της Φ.Α. Για το λόγο αυτό, οι καλά σχεδιασμένες φυσικές δραστηριότητες, ασκήσεις και παιχνίδια από τον Κ.Φ.Α., μεγιστοποιούν τις δυνατότητες ενός μαθητή με προβλήματα όρασης και ελαχιστοποιούν τα ειδικά προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν εξαιτίας της αναπηρίας του. Η Φ.Α. προσφέρει στον τυφλό μαθητή δυνατότητες για άθληση και ψυχαγωγία, αίσθηση ευημερίας, ανταγωνιστικότητας και βελτίωσης της ποιότητας ζωής του.  

Καραϊωσήφ Αλέξανδρος Μ.Res.

Καθηγητής Ειδικής Φυσικής Αγωγής

Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Βέροιας

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί ομιλία στρογγυλής τραπέζης με θέμα:

«Ο καθηγητής Ειδικής Φυσικής Αγωγής στην εκπαίδευση και τον επαγγελματικό χώρο», το οποίο διεξήχθη στο «4^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Θεραπευτικής Γυμναστικής και 2^η Ημερίδα Ειδικής Φυσικής Αγωγής» (19-21 Νοεμβρίου 2010). και μπορείτε να το βρείτε αυτούσιο στον παρακάτω σύνδεσμο:
Τύφλωση και Φυσική Αγωγή