Το Φαινόμενο "Dunning-Kruger"

Φαινόμενο Dunning-Kruger

Η λανθασμένη εκτίμηση των ικανοτήτων μας

"Ένα από τα οδυνηρά πράγματα για την εποχή μας είναι ότι αυτοί που αισθάνονται βεβαιότητα είναι ηλίθιοι. Αυτοί με φαντασία και κατανόηση γεμίζουν με αμφιβολία και αναποφασιστικότητα ".

(Μπέρτραντ Ράσελ)

   H θεωρία αναπτύχθηκε το 1999 από τους David Dunning και Justin Kruger με τίτλο "Ανικανότητα και Άγνοια: Πώς οι δυσκολίες στην αναγνώριση της ανικανότητας κάποιου οδηγούν σε μεγάλες αυτό-αξιολογήσεις" *. Αυτή η γνωστική προκατάληψη εμφανίζεται όταν οι άνθρωποι αδυνατούν να αξιολογήσουν  το επίπεδο των ικανοτήτων τους – ή των ανικανοτήτων τους – θεωρώντας ότι είναι πιο ικανοί απ’ ό,τι στην πραγματικότητα. Στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, ο David Dunning, Καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Michigan, μαζί με το βοηθό του Justin Kruger, ανέπτυξαν την θεωρία τους. Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε εξετάσεις χιούμορ, λογικής, επιστήμης και γραμματικής. Διαπίστωσαν ότι...

...αυτοί που είχαν τις καλύτερες επιδόσεις υποτιμούσαν την ικανότητά τους. Αντιστρόφως, αυτοί που τα πήγαν χειρότερα πίστευαν πως τα είχαν πάει πολύ καλά. Διαπίστωσαν ότι σε κάθε τομέα, καθώς η γνωστική τους ικανότητα επιδεινώνονταν, όμοια και η ικανότητα του συμμετέχοντος να αξιολογήσει τις ικανότητες του. Σε ένα συγκεκριμένο πείραμα, ρώτησαν τους συμμετέχοντες αν ήταν εξοικειωμένοι με ορισμένες τεχνολογικές επιστημονικές έννοιες. Το κόλπο ήταν πως κάποιοι όροι ήταν εντελώς φτιαχτοί και ψεύτικοι. Οι Dunning-Kruger διαπίστωσαν πως:

"Ένας καλός αριθμός ισχυρίστηκε ότι ήταν εξοικειωμένος με πραγματικούς όρους όπως η κεντρομόλος δύναμη και το φωτόνιο. Αλλά ενδιαφέρον  είναι ότι επίσης ισχυρίστηκαν πως είχαν εξοικείωση με έννοιες που ήταν φτιαχτές όπως οι πλάκες της παράλλαξης, το υπερλιπίδιο και η χολαρίνη".

   Οι φοιτητές που ήταν να πάρουν D και Ε νόμιζαν ότι είχαν δώσει εργασία με βαθμό B ή καλύτερο. Όσο για τους φοιτητές με υψηλή ικανότητα, αυτοί υποτιμούσουν τη σχετική επάρκεια. Ενώ όσοι βρήκαν εύκολες τις δοκιμασίες θεωρούσαν –λανθασμένα– ότι ήταν εύκολες και για τους άλλους. Υπέθεταν ότι οι άλλοι ήταν το ίδιο ικανοί, αν όχι περισσότερο ικανοί από τους ίδιους.

"Η λανθασμένη σύγκριση του ανίκανου προκύπτει από ένα λάθος για τον εαυτό του. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η λανθασμένη σύγκριση των εξαιρετικά ικανών προκύπτει από ένα σφάλμα για τους άλλους".

   Οι επιστήμονες αντιλήφθηκαν ότι μόλις οι άνθρωποι συνειδητοποιήσουν πόσο κακοί είναι σε κάτι θα θελήσουν να βελτιωθούν. Η θεωρία είναι  γνωστή ως "Mount Stupid". Ωστόσο, το εν λόγω φαινόμενο έχει μελετηθεί διεξοδικά από ψυχολόγους. Είναι μια ελαφρώς πιο συγκεκριμένη περίπτωση της προκατάληψης, αυταπάτη ανωτερότητας, όπου οι άνθρωποι τείνουν να υπερεκτιμούν τα καλά σημεία σε σύγκριση με τους  γύρω τους. Παράλληλα υποτιμούν τα αρνητικά.

   Εν ολίγοις, δείχνει πως οι άνθρωποι  δεν έχουν  κριτική ικανότητα και αυτογνωσία για να αναγνωρίσουν τις ικανότητές τους. Αυτό οδηγεί στο να έχουν μια ανώτερη άποψη. Συμβαίνει "όταν οι άνθρωποι είναι πολύ χαζοί για να γνωρίζουν πόσο ανόητοι είναι". Οι Dunning-Kruger βρήκαν πως χειρότερο είναι όταν οι άνθρωποι έχουν κάποια γνώση για το θέμα. Η φράση "Η ημιμάθεια είναι επικίνδυνο πράγμα" αποδίδεται ευρέως στον Αλεξάντερ Πόουπ, το 1709. Ο Dunning επισήμανε πως "για να αναγνωρίσουν οι αδύνατοι συμμετέχοντες την ανικανότητα τους πρέπει να κατέχουν την εμπειρογνωμοσύνη που τους λείπει". Οι επιστήμονες έδειξαν πως, καθώς αρχίζεις να μαθαίνεις περισσότερα ή να εξειδικεύεσαι περισσότερο, αρχίζεις να αξιολογείς την ικανότητά σου λιγότερο ευνοϊκά. Γνωρίζεις όλα όσα δεν ξέρεις. Πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική γνωστική προκατάληψη γνωστή ως "Σύνδρομο του απατεώνα".

Η επικινδυνότητα του φαινομένου Dunning-Kruger  στη σύγχρονη εποχή:

  Το Φαινόμενο Dunning-Kruger μπορεί στην πραγματικότητα να γίνει επικίνδυνο. Επί παραδείγματι, οι γιατροί έχουν ανακαλύψει πως οι ηλικιωμένοι άνθρωποι αρνούνται να κάνουν ασκήσεις για να ανακουφίσουν τον πόνο. Ακόμα και αν αυτή είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για την θεραπεία του. Αυτό γίνεται επειδή λανθασμένα πιστεύουν πως η σωματική δυσφορία που νιώθουν μετά την άσκηση είναι σημάδι ότι χειροτέρεψαν. Επίσης, μητέρες στην Ινδία δεν δίνουν νερό στα βρέφη που υποφέρουν από διάρροια επειδή πιστεύουν ότι το νερό την προκαλεί. Στον οικονομικό τομέα, οι επιπτώσεις της προκατάληψης είναι επίσης σοβαρές. Μελέτες έχουν δείξει πως η οικονομική κρίση του 2008 (Αμερική) προκλήθηκε από χρηματοδότες με υπερβολική αυτοπεποίθηση και καταναλωτές με ανεπαρκείς γνώσεις.

[*Σημείωση: Η παραπάνω έρευνα: "Unskilled and Unaware of It: How Difficulties in Recognizing One's Own Incompetence Lead to Inflated Self-Assessments" χάρισε στους Dunning και Kruger το Βραβείο Νομπελ Ψυχολογίας το 2000].




Πηγή: maxmag.gr