Θεραπευτική Ιππασία και παιδιά με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος

Το Αποτέλεσμα της Θεραπευτικής Ιππασίας στη συχνοτητα εμφάνισης ακατάλληλων συμπεριφορών των παιδιών με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος

 

Χαραλαμπόπουλος Θ*., Μπάτσιου Σ., Γιαγκάζογλου Π., Μπεμπέτσος Ε.

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Σ.Ε.Φ.Α.Α.

Εισαγωγή

   Ο αυτισμός είναι μία σύνθετη νευροβιολογική διαταραχή που διαρκεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Τα άτομα με αυτισμό χαρακτηρίζονται από μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και από περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά. Τα συμπτώματα και τα χαρακτηριστικά του αυτισμού μπορεί να ποικίλλουν από πολύ ήπια έως εξαιρετικά σοβαρά. Λόγω της μεγάλης αύξησης του αριθμού των ατόμων με διαταραχές αυτιστικού φάσματος, καταβάλλεται προσπάθεια από μεγάλο αριθμό μελετητών να διερευνήσουν την αποτελεσματικότητα διαφόρων μεθόδων εκπαίδευσης στη μείωση της σοβαρότητας των συμπτωμάτων του αυτισμού. Τα τελευταία χρόνια, χρησιμοποιείται από εκπαιδευτές ατόμων με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες η θεραπευτική ιππασία για τα πολλαπλά οφέλη που αυτή έχει σε σημαντικούς τομείς της προσωπικότητας του ατόμου (Bass, 2009). Ωστόσο περιορισμένος είναι ο αριθμός των ερευνών που έχουν διεξαχθεί με δείγμα παιδιά με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος, οι οποίες είχαν σκοπό τη μελέτη της επίδρασης της θεραπευτικής ιππασίας στην αλλαγή της συμπεριφοράς τους (Holm, 2014).

 

Σκοπός

 Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να διερευνηθεί η επίδραση της θεραπευτικής ιππασίας στη συχνότητα εμφάνισης ακατάλληλων συμπεριφορών των παιδιών με διαταραχές αυτιστικού φάσματος

Μεθοδολογία

Δείγμα: Στην έρευνα έλαβαν μέρος 5 παιδιά (nα=4 και nγ=1), ηλικίας μεταξύ 96-156 μηνών (120±22,33), διαγνωσμένα με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, που φοιτούσαν σε ειδικά σχολεία του Νομού Κιλκίς.

Μέτρηση: Η συλλογή των ερευνητικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε: α. με τη χρήση του ερωτηματολογίου Aberrant Behavior Checklist-community (ABC-C), το οποίο συμπληρώθηκε από τους γονείς των παιδιών στο σπίτι, πριν την έναρξη των συνεδριών και αμέσως μετά το τέλος του προγράμματος. Πριν τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, ο ερευνητής ενημέρωσε τους γονείς για το σκοπό της έρευνας και τους διαβεβαίωσε ότι τα στοιχεία που θα δηλώσουν είναι απόρρητα, στα οποία θα έχουν πρόσβαση μόνο τα μέλη της ερευνητικής ομάδας. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει 58 ερωτήματα για την αξιολόγηση ακατάλληλων συμπεριφορών σε παιδιά και ενήλικες με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος. Τα ερωτήματα ομαδοποιούνται σε 5 υποκλίμακες: υπερδραστηριότητα/ μη συμμόρφωση, ανάρμοστος λόγος, εκνευρισμός/ ταραχή/ κλάμα, στερεότυπη συμπεριφορά, νωθρότητα/ κοινωνική απομόνωση. Κάθε ερώτηση του ερωτηματολογίου απαντήθηκε σε 4βάθμια κλίμακα, από 0: δε δημιουργεί κανένα απολύτως πρόβλημα έως 3: το πρόβλημα είναι σοβαρό. Το ABC-C έχει σταθμιστεί και έχει δημιουργηθεί με νόρμες για βαθμολογητές συμπεριλαμβανομένων γονέων, ειδικών παιδαγωγών, ψυχολόγων, φροντιστών, νοσηλευτών και άλλων με γνώση του ατόμου που αξιολογούν. β. με πρωτόκολλο παρατήρησης συμπεριφορών ανά λεπτό κατά τη διάρκεια των συνεδριών, από έναν ερευνητή, που δε συμμετείχε στη διαδικασία της εκπαίδευσης. Οι συμπεριφορές που καταγράφηκαν ήταν: ο εκνευρισμός (το παιδί εκδηλώνει επιθετικότητα στον εαυτό του ή σε άλλους), η νωθρότητα (το παιδί κοιτάζει επίμονα στο κενό και δεν ανταποκρίνεται στις δραστηριότητες), η στερεοτυπική συμπεριφορά (το παιδί εκτελεί επαναλαμβανόμενες κινήσεις κεφαλής, σώματος και χεριών δίχως νόημα), η υπερδραστηριότητα (το παιδί είναι υπερκινητικό και ανήσυχο) και ο ανάρμοστος λόγος (το παιδί εκδηλώνει ηχολαλία και μιλάει με τον εαυτό του). Η έναρξη της παρατήρησης ξεκινούσε με την είσοδο του παιδιού στο χώρο εξάσκησης και σταματούσε με την έξοδό του.

Πρόγραμμα εκγύμνασης: Τα παιδιά συμμετείχαν σε πρόγραμμα θεραπευτικής ιππασίας συνολικής διάρκειας 10 εβδομάδων, με συχνότητα 1 συνεδρία την εβδομάδα, διάρκειας 45 λεπτών. Το κάθε παιδί εξασκούνταν μόνο του. Το πρόγραμμα διεξάγονταν σε ιδιωτική επιχείρηση, με μία πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια θεραπευτικής ιππασίας και μία βοηθό με εμπειρία στο χώρο της προσαρμοσμένης φυσικής αγωγής. Κάθε συνεδρία Θεραπευτικής Ιππασίας ακολουθούσε την ίδια ρουτίνα: (α) φορούσαν το κράνος ιππασίας, (β) χάιδευαν το άλογο, (γ) ανέβαιναν πάνω στο άλογο, (δ) εκτελούσαν δραστηριότητες ενώ το παιδί βρίσκονταν πάνω στο άλογο με τη χρήση διαφόρων παιχνιδιών, (ε) κατέβαιναν από το άλογο, (στ) χτένιζαν το άλογο, (ζ) εναπόθεταν τον εξοπλισμό τους στο χώρο φύλαξης.

Στατιστική ανάλυση: Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με περιγραφική στατιστική και χρησιμοποιήθηκαν δείκτες κεντρικής τάσης (μέση τιμή, τυπική απόκλιση) Ο έλεγχος αξιοπιστίας πραγματοποιήθηκε μέσω του συντελεστή alpha του Cronbach. Χρησιμοποιήθηκε έλεγχος t (εξαρτημένα δείγματα) για τη διαπίστωση σημαντικών διαφορών μεταξύ των μέσων όρων της αρχικής και τελικής αξιολόγησης και ανάλυση διακύμανσης για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις, για τον έλεγχο διαφορών μεταξύ των μετρήσεων των δεδομένων στους τομείς του πρωτοκόλλου παρατήρησης. Το επίπεδο σημαντικότητας ορίστηκε p<0.05

Αποτελέσματα

Από τον έλεγχο της αξιοπιστίας διαπιστώθηκε ότι ο δείκτης Cronbach’s a, τόσο για την κλίμακα συνολικά (.97) όσο και για τις υποκλίμακες ήταν υψηλός (.73-.97). Οι μέσοι όροι των υποκλιμάκων του ανάρμοστου λόγου, του εκνευρισμού, της στερεότυπης συμπεριφοράς του ερωτηματολογίου ABC-C δε διαφοροποιήθηκαν μεταξύ της αρχικής και τελικής αξιολόγησης. Δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των μέσων όρων της αρχικής και τελικής αξιολόγησης στις υποκλίμακες του Εκνευρισμού (t=-0.622 df=4 p=0.596) και της Νωθρότητας (t=-0.574 df=4 p=0.567). (Σχήμα 1.). 

Σχήμα 1. Μέσος όρος στις υποκλίμακες του ερωτηματολογίου ABC-c πριν και μετά το παρεμβατικό πρόγραμμα (Θεραπευτική Ιππασία).

   Η ανάλυση διακύμανσης για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις έδειξε σημαντική επίδραση των συνεδριών στη συμπεριφορά: α. της νωθρότητας (F_9,36=2.96,, p=0.010), β. της στερεοτυπικής συμπεριφοράς (F_9,36=2.51,, p=0.024), γ. της υπεδραστηριότητας (F_9,36=3.71, p=0.002), δ. του ανάρμοστου λόγου (F_9,36=3.28, p=0.005), ενώ μη σημαντική ήταν η επίδραση στον εκνευρισμό (F_9,36=1.87, p=0.090), (Σχήμα 2).

Σχήμα 2. Μέσος όρος της συχνότητας εμφάνισης των ακατάλληλων συμπεριφορών κατά τη διάρκεια των δέκα συνεδριών της θεραπευτικής ιππασίας.

Συζήτηση-Συμπεράσματα

   Από την ανάλυση των δεδομένων διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που συμμετείχαν στην παρούσα έρευνα παρουσίασαν ακατάλληλες συμπεριφορές με μικρότερη συχνότητα από αντίστοιχη άλλων συμμετεχόντων σε παρόμοια έρευνα (Gabriels et al., 2012). Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι η θεραπευτική ιππασία είχε επίδραση στη συμπεριφορά των συμμετεχόντων κατά τη διάρκεια των συνεδριών. Ο μέσος όρος της συχνότητας εμφάνισης ακατάλληλων συμπεριφορών κυμάνθηκαν στο ίδιο επίπεδο κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ενώ αυξήθηκαν στις επόμενες δύο συνεδρίες. Το αποτέλεσμα αυτό ήταν σχετικά αναμενόμενο ως αντίδραση των παιδιών σε ένα άγνωστο περιβάλλον. Από την 5η συνεδρία και σε όλες τις επόμενες παρατηρήθηκε σταδιακή μείωση στους μέσους όρους της συχνότητας εμφάνισης και των πέντε συμπεριφορών που καταγράφηκαν. Ωστόσο η μικρή αυτή αλλαγή δεν ήταν ικανή να γίνει αντιληπτή από τους γονείς κατά τη διάρκεια παραμονής τους στο σπίτι, όπως αυτή καταγράφηκε κατά τη δεύτερη αξιολόγηση μέσω του ερωτηματολογίου ABC-c. Το συμπέρασμα που προέκυψε από την παρούσα έρευνα ήταν ότι η επίδραση της θεραπευτικής ιππασίας στη συμπεριφορά των παιδιών που ανήκαν στο φάσμα του αυτισμού ήταν θετική, αν και υπολείπονταν από το επίπεδο επίδρασης που διαπιστώθηκε από άλλους ερευνητές. Ωστόσο για τη γενίκευση των συμπερασμάτων προτείνεται η πραγματοποίηση περισσότερων αλλά και μακροχρόνιων ερευνών, αφενός με μεγαλύτερο δείγμα ατόμων με αυτισμό και την ύπαρξη ομάδας ελέγχου και αφετέρου η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων να γίνεται την επόμενη ημέρα από την πραγματοποίηση της συνεδρίας.

Βιβλιογραφία

1.      Aman, M. G ., Singh, N. N ., Stewart, A. W ., & Field, C. J . (1985). The aberrant behavior checklist: A behavior rating scale for the assessment of treatment effects. American Journal of Mental Deficiency, σσ. 89, 485-491.

2.       Bass, M. M ., Duchowny, C. A ., & Llabre, M. M . (2009). The Effect of Therapeutic Horseback Riding on Social Functioning in Children with Autism. Journal of Autism and Developmental Disorder, σσ. 39:1261-1267.

3.       Gabriels, R. L., Agnew, J. A., Holt,  K. D.,  Shoffner, A., Zhaoxing, P., Ruzzano, S., Clayton, G. H., & Mesibov G. (2012).  Pilot study measuring the effects of therapeutic horseback riding on school-age children and adolescents with autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders 6, σσ. 578-588.

4.       Holm, M. B., Baird, J. M., Kim, Y. J., Rajora, K. B., D’Silva, D., Podalinsky, L., Mazefsky, C., & Minshew, N. (2014). Therapeutic Horseback Riding Outcomes of Parent-Identified Goals for Children with Autism Spectrum Disorder: An ABA' Multiple Case Design Examining Dosing and Generalization to the Home and Community. Journal of Autism and Developmental Disorders, σσ. 44:937-947.

5.       Jenkins, S. R., & DiGennaro, Reed F. D. (2013). An experimental analysis of the effects of therapeutic horseback riding on the behavior of children with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, σσ. 721-740.

6.       Kaat, A. J., Lecavalier, L., & Aman M. G. (2014). Validity of the Aberrant Behavior Checklist in Children with Autism Spectrum Disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, σσ. 44:1103-1116.

7.       Ward, S. C., Whalon, K., Rusnak, K., Wendell, K., Paschall, N. (2013). The Association Between Therapeutic Horseback Riding and the Social Communication and Sensory Reactions of Children with Autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, σσ. 43:2190-2198.



Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: 

Ο Χαραλαμπόπουλος Θεόδωρος είναι προπτυχιακός φοιτητής του 3ου έτους της Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης με κατεύθυνση την Άσκηση σε Ειδικούς Πληθυσμούς και Ειδικότητα την Προσαρμοσμένη Φυσική Αγωγή – Δραστηριότητα. Κατάγεται από το Πολύκαστρο, Κιλκίς.

Contact: haralampopoulostheo@yahoo.gr 
Facebook: Teo Charalampopoulos

**Η παρούσα εργασία παρουσίαστηκε στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Θεραπευτικής Γυμναστικής & 5η Ημερίδα Ειδικής Φυσικής Αγωγής, που πραγματοποιήθηκε στις 15-17/04/2016 στο Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών και βραβεύτηκε από την Οργανωτική Επιτροπή ως η καλύερη εργασία**

   

  Ευχαριστούμε τον κ. Χαραλαμπόπουλο που επέλεξε την ιστοσελίδα του Α.Σ. Προσαρμοσμένου Αθλητισμού ΕΝ ΣΩΜΑΤΙ ΥΓΙΕΙ Βέροιας, για την πρώτη δημοσίευση της εργασίας του!