2 Απριλίου: Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού // Ετυμολογία - Συμπτωματολογία // Αυτισμός και Αθλητισμός

2 Απριλίου: Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού

 Ετυμολογία - Συμπτωματολογία

Αυτισμός και Αθλητισμός

 

       Η Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού καθιερώθηκε από τον Ο.Η.Ε. το 2007 και αποφασίστηκε να εορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, αρχής γενομένης από το 2008. Σκοπός της είναι να ενημερώσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τον αυτισμό και τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την ομαλή ένταξη των αυτιστικών ατόμων στην κοινωνία. Ο Αυτισμός είναι μια σοβαρή Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και από περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά. Όλες αυτές οι ενδείξεις ξεκινούν πριν το παιδί γίνει τριών ετών και διαρκεί ευ όρου ζωής.  Εμφανίζεται σε αναλογία 3-4/1 αγόρια/κορίτσια. Υπολογίζεται ότι 535.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από αυτισμό.

     Ο αυτισμός αποτελεί μία σοβαρή νεύρο-ψυχολογική διαταραχή, που διαρκεί μία ολόκληρη ζωή και είναι συνήθως παρούσα από τη γέννηση του παιδιού. Ο αυτισμός δεν είναι ψυχιατρική νόσος, αλλά εντάσσεται στην κατηγορία των Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών. Αυτές οι διαταραχές χαρακτηρίζονται από σοβαρά ελλείμματα σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης, για αυτό το λόγο ονομάζονται "διάχυτες". Πρόκειται για μια αναπτυξιακή διαταραχή του ατόμου, μια διαταραχή της ψυχολογικής του ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτής της διαταραχής εμποδίζεται ή δυσκολεύεται η ανάπτυξη ορισμένων ψυχολογικών δεξιοτήτων, που είναι ζωτικές για την ψυχο-κοινωνική λειτουργία και επάρκεια του ανθρώπου. Οι δεξιότητες αυτές σχετίζονται με την κοινωνική συναλλαγή και αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και την οργάνωση πρόσφορης και σκόπιμης δραστηριότητας. Στις περιοχές αυτές, τα αυτιστικά άτομα εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες και χαρακτηριστικές αποκλίσεις. Ένα ακόμα στοιχείο που επιδεικνύει τη σημαντικότητα του θέματος είναι ότι πέρα από τη ζωή του παιδιού που επηρεάζεται άμεσα, αλλάζει και αυτή των οικογενειών τους, δηλαδή του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου. 

      Δυστυχώς, ο αυτισμός προς το παρόν δε θεραπεύεται και είναι μια ισόβια κατάσταση. Η επιστημονική έρευνα σήμερα εστιάζει στη δημιουργία ανταγωνιστών των ενδορφινών, σε μία προσπάθεια να μειωθεί το πλεόνασμα που εμφανίζεται στα αυτιστικά παιδιά. Παρόμοιες θεραπείες φαίνεται, ότι έχουν επιδράσει θετικά στη μείωση της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Η πιο κατάλληλη αντιμετώπιση, παρόλα αυτά βεβαίως είναι αποδεδειγμένα η ειδική αγωγή και ειδικά όταν αυτή συνδυάζεται με πρώιμη παρέμβαση, δηλαδή κατά την προσχολική ηλικία.

     

Ετυμολογία

     Ο όρος "αυτισμός" προέρχεται ετυμολογικά από την ελληνική λέξη "εαυτός" και υποδηλώνει την απομόνωση ενός ατόμου στον εαυτό του. Αρχικά, ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε από τον Ελβετό ψυχίατρο Όιγκεν Μπλόιλερ (Eugen Bleuler) το 1911, για να χαρακτηρίσει κάποια άτομα με σχιζοφρένεια που είχαν χάσει την επαφή με την πραγματικότητα. Στη συνέχεια, στις αρχές της δεκαετίας του 1940, δύο άλλοι ψυχίατροι, ο Λέο Κάννερ (Leo Kanner) και ο Χανς Άσπεργκερ (Hans Asperger) περιέγραψαν περιπτώσεις παιδιών που παρουσίαζαν ελλείμματα στην κοινωνική ανάπτυξη, ιδιόμορφη γλωσσική ανάπτυξη και περιορισμένα στερεότυπα ενδιαφέροντα Ο Κάννερ θεωρεί τον αυτισμό μια εγγενή διαταραχή του συναισθήματος, ο οποίος αργότερα δημοσίευσε συμπεράσματα από 11 περιπτώσεις αυτιστικών παιδιών. Στο πλαίσιο αυτής της διαταραχής εμποδίζεται ή δυσκολεύεται η ανάπτυξη ορισμένων ψυχολογικών δεξιοτήτων, που είναι ζωτικές για την ψυχική και κοινωνική επάρκεια του ανθρώπου. Οι δεξιότητες αυτές σχετίζονται με την κοινωνική συναλλαγή, την αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και την οργάνωση πρόσφορης και σκόπιμης δραστηριότητας. Στις περιοχές αυτές, τα αυτιστικά άτομα εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες και χαρακτηριστικές αποκλίσεις. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι γνωστά ως «Τριάδα Διαταραχών Του Αυτισμού (Lorna Wing)» και αναφέρονται αναλυτικά παρακάτω:

1. Στη λεκτική ή μη επικοινωνία (καθυστέρηση ή απουσία ομιλίας, ηχολαλία μιλά και σταματά ή μιλά ασταμάτητα για ένα θέμα). 
2. Στην κοινωνική αλληλεπίδραση (απουσία οπτικής επαφής και μίμησης, αδυναμία ομαδικού παιχνιδιού). Προβληματική, αποκλίνουσα και σοβαρή καθυστέρηση στην κοινωνική και ιδιαίτερα στην διαπροσωπική ανάπτυξη. 
3. Στην ανάπτυξη της φαντασίας και της σκέψης που συνοδεύονται από εμμονική, τελετουργική ενασχόληση με αντικείμενα ή καταστάσεις, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, αντίδραση στην αλλαγή και άλλα συναφή. Πρόκειται για έλλειψη αυθόρμητης ανάπτυξης συμβολικού παιχνιδιού ακόμη και όταν αυτό διδάσκεται.

      Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, υπάρχει και κάποιος βαθμός νοητικής καθυστέρησης. Σε ένα μικρό σχετικά ποσοστό περίπου στο 20% η νοημοσύνη διατηρείται στο φυσιολογικό ή κοντά στο φυσιολογικό. Αυτισμός και νοητική καθυστέρηση συνυπάρχουν συχνά, αλλά οι δύο καταστάσεις δεν είναι ταυτόσημες. Έως σήμερα δε θεραπεύεται. Οι τεράστιες επιπτώσεις σε ατομικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο (οικονομικό και ψυχικό) καθιστούν επιτακτική την ευαισθητοποίηση όλων μας. Παρουσιάζεται σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις φυλές, τις εθνικότητες και τις κοινωνικές τάξεις. Είναι μια περίπλοκη- αινιγματική κατάσταση για την οποία δεν έχει βρεθεί ολοκληρωτική θεραπεία.

Κλινικές Ενδείξεις – Συμπτωματολογία

Η διάγνωση των διαταραχών του αυτισμού δεν είναι απαραίτητο να βασίζεται στο άθροισμα κάποιων στοιχείων από ένα συγκεκριμένο κατάλογο. Ωστόσο είναι χρήσιμο να υπάρχει μία σύντομη περιγραφή των πολλών κλινικών χαρακτηριστικών που μπορεί να παρατηρηθούν στα παιδιά με τέτοιες διαταραχές. Ο τρόπος με τον οποίο κάθε χαρακτηριστικό εμφανίζεται ποικίλλει από παιδί σε παιδί.  

1. Σοβαρή επιβράδυνση στη γλωσσική ανάπτυξη και στην επικοινωνία 
2. Σοβαρή επιβράδυνση στην κατανόηση των κοινωνικών σχέσεων 
3. Ανομοιογενείς μορφές διανοητικών λειτουργιών 
4. Έκδηλοι περιορισμοί δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων 
5. Έλλειψη δημιουργικής φαντασίας

Παραδείγματα

• Στην πιο βαριά μορφή είναι εμφανής η απόσυρση και η αδιαφορία για τους άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, τα παιδιά στα οποία παρατηρείται η «τριάδα των διαταραχών του αυτισμού της Wing» είναι αδιάφορα για την επαφή με παιδιά της δικής τους ηλικίας.
• Στις λιγότερο βαριές μορφές, το παιδί δέχεται παθητικά την κοινωνική επαφή, μπορεί να δείχνει ακόμα και κάποιου βαθμού ευχαρίστηση από αυτήν, αν και δεν προσεγγίζει αυθόρμητα τους άλλους.
• Κάποια από τα παιδιά με αυτισμό πλησιάζουν άλλους ανθρώπους, αλλά το πράττουν με ένα παράξενο, ακατάλληλο, επαναλαμβανόμενο τρόπο δίνοντας ελάχιστη προσοχή στις αντιδράσεις των ανθρώπων που πλησιάζουν.
• Στα πιο ικανά παιδιά, η διαταραχή της κοινωνικότητας μπορεί να εξελιχθεί σε ένα ακατάλληλο και τυπικό τρόπο αλληλεπίδρασής τους με τα άτομα της οικογένειας, τους φίλους, καθώς και τους ξένους (Wing 1993).

Αυτισμός και Αθλητισμός

      Τα οφέλη της φυσικής άσκησης είναι αναμφισβήτητα, τόσο για τα παιδιά και τους ενήλικες με τυπική ανάπτυξη, όσο και για τα παιδιά με διάφορες δυσκολίες, όπως είναι ο αυτισμός. Η εκτόνωση της ενέργειας, η εκγύμναση του σώματος και η ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων είναι μερικά μόνο από τα οφέλη που δέχονται οι αθλητές οποιασδήποτε κατηγορίας, ηλικίας και διαφορετικότητας. Τα άτομα μέσα στο φάσμα του αυτισμού, δείχνουν να λειτουργούν καλύτερα σε δομημένα πλαίσια, ανεξαρτήτως του αθλήματος ή της άσκησης που καλούνται να κάνουν. Είτε είναι ομαδικό άθλημα, είτε ατομικό, ένα καλά δομημένο πλαίσιο, με αρχή, μέση και τέλος και το οποίο διατηρεί, μέσα στα επιτρεπτά για το άθλημα ή την άσκηση, όρια μία συγκεκριμένη ρουτίνα, χωρίς εκπλήξεις και αυτοσχεδιασμούς, είναι σε θέση να τραβήξει την προσοχή ενός παιδιού και να λειτουργήσει υπέρ του, σε όλα τα επίπεδα που ένα άθλημα ή μία άσκηση μπορεί να ωφελήσει κάποιον. 

      Τα πιο διαδεδομένα, μεταξύ άλλων, αθλήματα για τα παιδιά με αυτισμό είναι η κολύμβηση, η ιππασία , το περπάτημα στη φύση (hiking), η ποδηλασία και οι πολεμικές τέχνες. Τα συγκεκριμένα αθλήματα, θεωρούνται ατομικά. Δεδομένης της δυσκολίας για ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων, τα ομαδικά αθλήματα όπως το μπάσκετ, το ποδόσφαιρο ή το βόλεϊ και αυτά τα οποία πραγματοποιούνται σε ομάδες (όπως το μπαλέτο ή η ενόργανή), καλό είναι να μην προτιμώνται, τουλάχιστον εφόσον το παιδί δεν έχει αναπτύξει τις απαιτούμενες δεξιότητες, για την συνύπαρξη σε μία ομάδα. Σε καμία περίπτωση ωστόσο δεν είναι απαγορευτικά για όλους. 

       Σε αυστηρά θεραπευτικό πλαίσιο, τα προγράμματα είναι εξατομικευμένα και με συγκεκριμένη στοχοθεσία. Στην Ελλάδα, υπάρχουν σύλλογοι και κέντρα, στα οποία ένας γονέας ή κηδεμόνας μπορεί να απευθυνθεί για την φυσική άσκηση του παιδιού του. Τα προγράμματα είναι συνήθως ένας προς έναν (σε εξαιρετικές περιπτώσεις και σε μικρές ομάδες δύο με τριών ατόμων), σχεδιάζονται μετά από σχετική αξιολόγηση του παιδιού και έχουν συγκεκριμένη στοχοθεσία. Εκτός των δραστηριοτήτων με αυστηρά θεραπευτική στοχοθεσία (αύξηση και βελτίωση κινητικότητας, επικοινωνία), ένα παιδί στο φάσμα (συνήθως υψηλής λειτουργικότητας), μπορεί να εμπλακεί σε μία σωματική δραστηριότητα με χαλαρότερους στόχους ή πιο γενικούς. Στα πλαίσια για παράδειγμα ενός τυπικού αθλητικού συλλόγου, ένα παιδί με υψηλή λειτουργικότητα, μπορεί να ωφεληθεί, τόσο από την ίδια την άσκηση (εκτόνωση ενέργειας και εκγύμναση του σώματος), όσο και από την επαφή του με παιδιά παρόμοιας ηλικίας. Οι δυσκολίες είναι αρκετές, αλλά όπως είπαμε και παραπάνω δεν είναι αποτρεπτικές. Εφόσον, ο προπονητής ή γυμναστής έχει ενημερωθεί για τις ιδιαιτερότητες του παιδιού, από τους γονείς ή και την ομάδα θεραπευτών του, μπορεί με μικρές τροποποιήσεις στην ρουτίνα της προπόνησης να εμπλέξει το παιδί. 

       Σε όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, είτε μιλάμε για ένα άθλημα, είτε για αυστηρά θεραπευτικό πλαίσιο, εφόσον το παιδί με αυτισμό, δεν αισθάνεται απειλή, λόγω ερεθισμάτων και του γενικότερου περιβάλλοντος, μπορεί να περάσει ευχάριστα και εποικοδομητικά την ώρα, ανεξαρτήτως στόχων και μεθόδων. Είναι σημαντικό πριν την εμπλοκή του παιδιού, οι γονείς ή κηδεμόνες να ξεκαθαρίσουν ποιά είναι τα κίνητρά τους για αυτήν την ενασχόληση και να συζητήσουν με τον προπονητή ή τον γυμναστή, τί μπορεί να προσφέρει και τί θέλουν εν τέλει, από την αυτήν, να πετύχουν. Πέρα από οποιαδήποτε όμως εμπλοκή σε οργανωμένο πλαίσιο, ένα παιδί καλό είναι να ασκείται, σε κάθε ευκαιρία. Η βόλτα σε ένα πάρκο, στην θάλασσα και οι δραστηριότητες όπως το παιχνίδι με την μπάλα, σε ένα χαλαρό και ευχάριστο πλαίσιο με την οικογένεια και το στενό περιβάλλον, ενισχύουν θετικά την φυσική άσκηση και μπορούν να βοηθήσουν για μία ομαλότερη μετάβαση σε ένα πιο οργανωμένο πλαίσιο, όπως αυτό του αθλητικού συλλόγου. 

       Τέλος, μην ξεχνάμε ότι ακόμα και αν ένα παιδί δεν παρακολουθήσει ποτέ κάποια οργανωμένη δραστηριότητα για την φυσική του άσκηση, οι γονείς και οι κηδεμόνες μπορούν πάντα με φαντασία και θετική διάθεση, να το εμπλέξουν σε ποικίλες μορφές άσκησης, οι οποίες είναι δυνατόν να βελτιώσουν τόσο τις κινητικές δεξιότητες, όσο και τις επικοινωνιακές του.

Πηγές: sansimera.gr
            wikipedia.org 
            autismosirakleio.gr


Διαβάστε περισσότερα για τον Αυτισμό στη σελίδα μας ΕΔΩ


Σας άρεσε; Μοιραστείτε το!