Ευνοϊκές Επιδράσεις της Άσκησης σε Ασθενείς με Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια υπό Αιμοκάθαρση

Από το 2006 η δεύτερη Πέμπτη κάθε Μαρτίου καθορίστηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού. Η πρωτοβουλία ανήκει στη Διεθνή Εταιρεία Νεφρολογίας και τη Διεθνή Ένωση Νεφρολογικών Ιδρυμάτων για να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά με τη Χρόνια Νεφροπάθεια.

Τα νεφρά (δύο τον αριθμό στον ανθρώπινο οργανισμό) είναι ζωτικής σημασίας όργανα για την υγεία του ανθρώπου, καθώς κάθε μέρα φιλτράρουν περίπου 200 λίτρα αίματος για να αποβάλουν περίπου 2 λίτρα από άχρηστες ουσίες και περιττό νερό. Όταν τα νεφρά χάνουν βαθμιαία τη λειτουργική τους ικανότητα, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για Χρόνια Νεφροπάθεια.

Η χρόνια νεφροπάθεια είναι μία συνήθης ασθένεια, επικίνδυνη, αλλά ιάσιμη εφόσον αντιμετωπισθεί έγκαιρα. Διαφορετικά, οι επιπλοκές στην υγεία του ανθρώπου μπορεί να τον οδηγήσουν στο θάνατο. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει υπολογίσει ότι ένας στους δέκα ανθρώπους πάσχουν από κάποιας μορφής νεφρική βλάβη, ενώ 36 εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν τη ζωή τους τα επόμενα δέκα χρόνια από τον συνδυασμό της χρόνιας νεφροπάθειας και ασθενειών που σχετίζονται με την καρδιά και τις αρτηρίες. Η έγκαιρη διάγνωση και η πρόληψη μπορούν να μειώσουν τους θανάτους κατά 2% ετησίως.

ΠΗΓΗ: SanSimera.gr

Σήμερα Πέμπτη 13 Μαρτίου, ως δεύτερη Πέμπτη του Μαρτίου εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού και το "Εν Σώματι Υγιεί" αναδημοσιεύει ένα παλαιότερο άρθρο του σχετικά με την Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια, από την εκλεκτή συνάδελφο Μαρία Πετράκη, το οποίο αποτελεί τμήμα της διδακτορικής της διατριβής.

Ευνοϊκές Επιδράσεις της Άσκησης σε Ασθενείς με Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια υπό αιμοκάθαρση

Μαρία Πετράκη Ph.D. *

Η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ) ορίζεται ως ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από βαθμιαία και μη αναστρέψιμη βλάβη στη νεφρική λειτουργία, με άμεσο επακόλουθο, την αδυναμία των νεφρών να ρυθμίζουν το ισοζύγιο του ύδατος των ηλεκτρολυτών και της οξεοβασικής ισορροπίας, την κατακράτηση ή ατελή αποδόμηση των προϊόντων του μεταβολισμού και τη διαταραχή των ενδοκρινικών λειτουργιών του νεφρού. Τα συχνότερα αίτια, σύμφωνα με την ταξινόμηση της ERA-EDTA (European Renal Association – European Dialysis and Transplant Association registry), του 1995, είναι οι χρόνιες- ιδιοπαθείς σπειραματονεφροπάθειες, τα μεταβολικά νοσήματα, τα αγγειακά νοσήματα, οι αποφρακτικές νεφροπάθειες, οι πυελονεφρίτιδες, τα νοσήματα του κολλαγόνου καθώς και διάφορα συστηματικά νοσήματα των νεφρών, κληρονομικά ή μη, όπως η πολυκυστική νόσος, η μυελώδης κυστική νόσος, η σπειραματονεφρίτιδα, καθώς και κακοήθεις υπερπλασίες των νεφρών και νεφροπάθειες από λήψη φαρμάκων. Παρόλα αυτά, στο 26,6% των ασθενών η αιτιολογία παραμένει άγνωστη κυρίως σε ασθενείς στους οποίους η διάγνωση της ΧΝΝ έγινε σε προχωρημένο στάδιο.

Τα πιο πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα της ERA-EDTA (1995) σε συνεργασία με την Υπηρεσία Συντονισμού και Ελέγχου (ΥΣΕ), για τη χώρα μας κατά τη διάρκεια του έτους 2004, αναφέρουν ότι ο αριθμός των ασθενών με ΧΝΝ που ακολουθούσαν θεραπεία υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας ανερχόταν στους 10.215 (ή 923,5 ανά εκ. πληθυσμού). Το 73,95% (7.554 ασθενείς ή 682,9 ανά εκ. πλ.) ακολουθούσαν περιοδική αιμοκάθαρση σε τεχνητό νεφρό, το 7,6% (779 ασθενείς ή 70,4 ανά εκ. πλ.) βρίσκονταν υπό περιτοναϊκή κάθαρση και το 18,2% (1.862 ασθενείς ή 168,3 ανά εκ. πλ.) υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση νεφρού. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι η μέση ηλικία του συνόλου των ζώντων ασθενών εμφανίζει μια συνεχή αύξηση, από τα 51,9 έτη το 1986 και 61,7 έτη το 2001, φθάνει το 2003 στα 62,3 έτη. Η παράταση όμως της επιβίωσης των ασθενών με ΧΝΝ δε συνοδεύεται από αντίστοιχη βελτίωση της ποιότητας ζωής και από επίλυση των ποικίλων προβλημάτων της χρόνιας ουραιμίας. Επιπρόσθετα, η κατάθλιψη, το άγχος και η κοινωνική απόρριψη αποτελούν αναγνωρισμένους παράγοντες αυξημένης νοσηρότητας και θνητότητας στους ασθενείς με ΧΝΝ.

Προσαρμογές της Χρόνιας Άσκησης σε Ασθενείς με ΧΝΝ Τελικού Σταδίου 
  
          Η ευρεία εφαρμογή των προγραμμάτων άσκησης δίνει τη δυνατότητα όλο και σε περισσότερους ασθενείς με ΧΝΝ να συμμετέχουν σε κάποιο πρόγραμμα, με σημαντικά οφέλη για την υγεία τους. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι η άσκηση μπορεί να θεραπεύσει τη ΧΝΝ, αλλά  βελτιώνει σημαντικά μορφολογικά αλλά και λειτουργικά, πολλά από τα συστήματα που είχαν εκδηλώσει διαταραχές λόγω του ουραιμικού συνδρόμου και σαν επακόλουθο είναι να βελτιώνεται η γενικότερη υγεία των  ασθενών καθώς και η ποιότητα ζωής τους. 

Συγκεκριμένα, η χρόνια και σχετικά υψηλής έντασης άσκηση σε αιμοκαθερόμενους ασθενείς, επιφέρει ευεργετικές μορφολογικές και λειτουργικές προσαρμογές στην καρδιά, όπως ευνοϊκές επιδράσεις στη διαχείριση και ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, συστολικής και διαστολικής καθώς και αύξηση του τελο-διαστολικού όγκου και μείωση του τελο-συστολικού όγκου της αριστερής κοιλίας αλλά και αύξηση του μεσοκοιλιακού διαφράγματος και του οπισθίου τοιχώματος της αριστερής κοιλίας που συμβάλλουν τελικά σε συνολική βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας. Ο συνδυασμός συστηματικής γύμνασης και σωστής διατροφής φαίνεται να βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ των ασθενών περιορίζοντας έτσι την εμφάνιση αθηροσκλήρυνσης των στεφανιαίων αγγείων και επιδρά θετικά στη λειτουργία του ενδοθηλίου των αιμοκαθαιρόμενων ασθενών, βελτιώνοντας την ελαστικότητα των αγγείων. Εξίσου σημαντική επίδραση έχει η γύμναση στην αναπνευστική λειτουργία των ασθενών με ΧΝΝ υπό αιμοκάθαρση όπου και διαπιστώνεται βελτίωση σε όλους τους ανατομικούς και λειτουργικούς δείκτες.

Ευρέως διαδεδομένη, με πολύ ευνοϊκές προσαρμογές για τη υγεία των ασθενών, είναι η επίδραση της αερόβιας άσκησης και στη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος όπου και προκαλεί μείωση της δράσης του συμπαθητικού τόνου και αύξηση στον τόνο του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος. Η ευνοϊκή αυτή επίδραση αποδίδεται κυρίως στην αύξηση της ευαισθησίας των περιφερικών τασεοϋποδοχέων, οι οποίοι διεγείρονται κυρίως από το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα. Αυτό έχει σαν επακόλουθο τη μείωση των αρρυθμιών και των αιφνιδίων θανάτων σε αυτή την ομάδα ασθενών.  Όσον αφορά το περιφερικό νευρικό σύστημα, η συστηματική άσκηση δρα έμμεσα στις εκδηλώσεις της ουραιμικής περιφερικής νευροπάθειας επιφέροντας αύξηση στην ταχύτητα αγωγής της νευρικής διέγερσης που αποδίδεται στην πάχυνση της μυελίνης και στην αύξηση της διαμέτρου των νευρικών ινών.

Εξίσου σημαντικές είναι οι επιδράσεις της γύμνασης στη φυσική επάρκεια. Η συμμετοχή σε προγράμματα γύμνασης μπορεί να βελτιώσει την αερόβια ικανότητα, σε τιμές που κυμαίνονται από 5 έως 42% αύξηση της VO₂peak. Το ποσοστό βελτίωσης της αερόβιας ικανότητας φαίνεται να σχετίζεται απόλυτα τόσο με τη συνολική διάρκεια του προγράμματος γύμνασης, όσο και με την ένταση των προγραμμάτων. Επιπλέον, ενδεικτική μεταβολή της βελτίωσης της φυσικής επάρκειας των ασθενών με τη γύμναση, είναι η αύξηση του χρόνου άσκησης στο δαπεδοεργόμετρο και η βελτίωση στα ενεργειακά ισοδύναμα (METs). Άλλες προσαρμογές οι οποίες πιστοποιούν την βελτίωση στη φυσική επάρκεια, είναι η αύξηση του πνευμονικού αερισμού και η ελάττωση των επιπέδων του γαλακτικού οξέος κατά την δοκιμασία κόπωσης. Εκτός από τους χαρακτήρες της γύμνασης που τροποποιούν τις προσαρμογές, βασική αιτία που επιτυγχάνονται μεγάλες βελτιώσεις της αερόβιας ικανότητας είναι η αύξηση καθώς και η σταθεροποίηση του αιματοκρίτη με χορήγηση ανασυνδυασμένης ερυθροποιητίνης. Ο συνδυασμός άσκησης και ερυθροποιητίνης έχει επιπλέον ευεργετικά αποτελέσματα στην αερόβια ικανότητα σε ασθενείς με χαμηλό αιματοκρίτη. 

 

Αξιοσημείωτες είναι οι μορφολογικές και λειτουργικές προσαρμογές που διαπιστώνονται στους μύες ασθενών με ΧΝΝ, μετά από πρόγραμμα συστηματικής γύμνασης αερόβιας ή σε συνδυασμό με αντιστάσεις. Διαπιστώθηκαν ευνοϊκά ευρήματα τόσο στη δομή, όσο και στη λειτουργία των σκελετικών μυών και συγκεκριμένα, μείωση της ατροφίας των μυϊκών ινών,  βελτίωση στη διάμετρο των μυϊκών ινών, αλλά και  βελτίωση στη συνολική διάμετρο όλων των ινών κατά 29%. Οι εκφυλιστικές αλλαγές της δομής στη ζώνη Ζ, που παρουσιάζουν οι ασθενείς με ΧΝΝ, φαίνεται να αποκαθίστανται μετά από την εφαρμογή ασκήσεων κυρίως έκκεντρου τύπου, μέτριας ή σχετικά αυξημένης έντασης. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός αερόβιας άσκησης και ασκήσεων ενδυνάμωσης, αυξάνει τις μεταβολικές εργασίες των μιτοχονδρίων, αυξάνει τον αριθμό των αιμοφόρων αγγείων και βελτιώνει την αιμάτωση των μυών. Η ευνοϊκή επίδραση της συστηματικής γύμνασης στη μορφολογία των μυών των ασθενών με ΧΝΝ συνοδεύεται από λειτουργικές προσαρμογές στους μύες. Ενδεικτική μεταβολή των λειτουργικών προσαρμογών των  μυών, λόγω της γύμνασης, είναι η αύξηση της μέγιστης ισομετρικής μυϊκής δύναμης και αντοχής των κάτω άκρων καθώς και της αλτικής ικανότητας. Αξιοσημείωτο των παραπάνω προσαρμογών είναι το γεγονός ότι οι αναβολικές επιδράσεις της γύμνασης με αντιστάσεις, συμβαίνουν σε όλους τους ασθενείς με ΧΝΝ ανεξάρτητα από την ηλικία, τα επίπεδα αναιμίας και ουραιμίας  και την ενεργειακή κατανάλωση. Η βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας των μυών συνοδεύεται από σαφή ύφεση του συνεχούς αισθήματος γενικής κόπωσης και της αδυναμίας των κάτω άκρων των ασθενών, καθώς και βελτίωση της ταχύτητας βάδισης και της ισορροπίας.

Απώτερος στόχος των προγραμμάτων γύμνασης και των προσαρμογών που προκαλούνται από αυτή είναι η ανεξαρτητοποίηση των ασθενών, μέσα από την ικανότητα τους να ανταπεξέρχονται καλύτερα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, στοιχεία που στο σύνολο τους βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους, συμπεριλαμβανομένων τη μείωση της κατάθλιψης, την αύξηση της κοινωνικότητας, της αυτοπεποίθησης και τη βελτίωση της διάθεσης για συμμετοχή στα κοινά. Για τους παραπάνω λόγους τα προγράμματα γύμνασης των νεφροπαθών υποστηρίζεται ότι είναι απαραίτητα και ότι συμπληρώνουν το σύνολο των θεραπευτικών μεθόδων των ασθενών.

Προγράμματα Άσκησης σε Ασθενείς με ΧΝΝ Τελικού Σταδίου υπό αιμοκάθαρση

    Προκειμένου η συμμετοχή των ασθενών στα προγράμματα αποκατάστασης να είναι ασφαλής και ωφέλιμη, κρίνεται απαραίτητη η συνεργασία του εξειδικευμένου γυμναστή με τον θεράποντα ιατρό, ώστε να ακολουθούνται αυστηροί κανόνες τόσο κατά την επιλογή των ασθενών, όσο και κατά το σχεδιασμό του προγράμματος γύμνασης. Επιπλέον, πριν την έναρξη συμμετοχής στη γύμναση, θα πρέπει όλοι οι συμμετέχοντες να ακολουθούν ένα προσεκτικό  έλεγχο, ώστε να εξεταστεί πλήρως η καρδιακή και λειτουργική τους ικανότητα, που θα περιλαμβάνει, κλινικοεργαστηριακή εξέταση, λήψη ιστορικού, ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας και δοκιμασία κόπωσης με ταυτόχρονη εργοσπιρομέτρηση. Απαραίτητη προϋπόθεση όλων των μορφών γύμνασης είναι να περιέχουν, εκτός από το κύριο μέρος, αρχικά την προετοιμασία (προθέρμανση) του καρδιακού, κυκλοφορικού, αναπνευστικού και μυοσκλετικού συστήματος και στο τέλος του προγράμματος τη σταδιακή επαναφορά του οργανισμού (αποθεραπεία) στην ηρεμία. Αρχικά τα προγράμματα γύμνασης είναι καλό να έχουν αερόβιο χαρακτήρα και να βασίζονται σε δραστηριότητες πολύ μικρής έντασης και εύκολες στην εκτέλεση τους, όπως βάδισμα, ήπιο τρέξιμο, ποδήλατο, χαμηλής έντασης, ασκήσεις αερόβιου χαρακτήρα, κολύμβηση, αλλά και ομαδικές δραστηριότητες σε ήπια ένταση, που δεν υπερβαίνει το αναερόβιο κατώφλι, προς αποφυγή γαλακτικής οξέωσης και υπερκαλιαιμίας.  Αργότερα και εφόσον έχουν υπάρξει οι πρώτες προσαρμογές προστίθενται ισομετρικές ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης με μικρής έντασης αντιστάσεις. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες προγραμμάτων γύμνασης που προτείνουν οι ερευνητές, και είναι εξίσου ασφαλή και αποτελεσματικές, στα οποία μπορούν να συμμετέχουν οι ασθενείς:

α) Πρόγραμμα γύμνασης κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης. 

             Προγράμματα γύμνασης κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης, είναι δυνατό να εφαρμοστούν σε όλες τις ηλικίες των ασθενών. Τα παιδιά, που φοιτούν τις μέρες της αιμοκάθαρσης στα ειδικά Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια που στεγάζονται σε νοσοκομεία με αντίστοιχες μονάδες παίδων τεχνητού νεφρού, μπορούν να συμμετέχουν σε πρόγραμμα άσκησης, στα πλαίσια του μαθήματος της φυσικής αγωγής του σχολείου τους, υπό την καθοδήγηση καθηγητών ειδικής φυσικής αγωγής. Και αντίστοιχα σε ενήλικές στις μονάδες τεχνητού νεφρού των Νοσοκομείων της χώρας, είναι δυνατό να εφαρμοστούν προγράμματα γύμνασης από εξειδικευμένο γυμναστή, σε όλες τις βάρδιες της αιμοκάθαρσης. Παρά το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης έχουμε τη δυνατότητα γύμνασης μόνο των κάτω άκρων με σχετικά ήπιας έντασης ασκήσεις, η μέθοδος αυτή έχει σε ικανοποιητικό βαθμό ευνοϊκές προσαρμογές. Συνήθως χρησιμοποιούνται ποδήλατα τα οποία προσαρμόζονται στην κλίνη του ασθενούς και ο ασθενής έχει τη δυνατότητα να ποδηλατεί είτε ενεργητικά είτε παθητικά από 20 λεπτά αρχικά και μπορεί να φτάσει έως 90 λεπτά, με σταδιακή αύξηση. Εφαρμόζονται ακόμα ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης με λάστιχα ή αλτηράκια πολύ μικρής αντίστασης καθώς και ασκήσεις διατάσεων, ευλυγισίας και μυϊκής συναρμογής, για άλλα 20 λεπτά. Από τις πρώτες εργασίες που αναφέρθηκαν σε άσκηση κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης το 1983, διαπιστώθηκε αυξημένη συμμετοχή των ασθενών στις συνεδρίες γύμνασης, εφόσον η άσκηση γίνεται όταν οι ασθενείς βρίσκονται στη μονάδα για τη θεραπεία τους και αποτελεί ένα ενδιαφέρον απασχόλησης στη διάρκεια της θεραπείας τους. Αυτό που ενίσχυσε την ιδέα εφαρμογής προγραμμάτων άσκησης κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης, ήταν και το γεγονός ότι όχι μόνο δεν παρατηρήθηκαν επιπλοκές στη διαδικασία της κάθαρσης, αλλά επιπλέον, αναφέρθηκε μείωση των υποτασικών επεισοδίων καθώς και βελτίωση στην ποιότητα της αιμοκάθαρσης.

Βασική προϋπόθεση για να είναι αποτελεσματική και ασφαλής η εφαρμογή άσκησης κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης είναι αυτή να γίνεται τις δύο πρώτες ώρες της κάθαρσης, ώστε η απώλεια υγρών να μην είναι πολύ μεγάλη κι έτσι να αποφεύγεται η μείωση της αρτηριακής πίεσης και η εκδήλωση υποτασικών επεισοδίων. Παρόλα αυτά, εκτός του ότι οι μορφές γύμνασης που μπορούν να εφαρμοστούν κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης είναι περιορισμένες, ένα άλλο μειονέκτημα είναι ο αποκλεισμός από τη γύμναση των ασθενών αυτών οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντικές αιμοδυναμικές και ηλεκτρολυτικές διαταραχές κατά την αιμοκάθαρση. 

β) Προγράμματα γύμνασης στις μέρες μη αιμοκάθαρσης. 

Τα προγράμματα αυτά διεξάγεται κυρίως σε κάποιο οργανωμένο κέντρο γύμνασης, τις μέρες που οι ασθενείς δεν ακολουθούν θεραπεία αιμοκάθαρσης ή αν είναι περιτοναϊκοί ασθενείς όταν η περιτοναϊκή τους κοιλότητα είναι άδεια, είναι εξειδικευμένα και περιλαμβάνουν κυρίως ασκήσεις αερόβιου χαρακτήρα σε δαπεδοεργόμετρο ή εργοποδήλατο, ασκήσεις διατάσεων και χαλάρωσης. Μετά από τις πρώτες προσαρμογές, προσθέτονται ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης. Οι χαρακτήρες της γύμνασης που θα πρέπει να ακολουθούν τα προγράμματα αυτά για να είναι αποτελεσματικά πρέπει να έχουν συχνότητα τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα και διάρκεια 30 λεπτών με σταδιακή αύξηση μέχρι τη μία ώρα. Αντίστοιχη προοδευτική αύξηση πρέπει να έχει και η ένταση των προγραμμάτων και η οποία δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 65-85% της επιτευχθείσας καρδιακής συχνότητας κατά την αρχική δοκιμασία κόπωσης. Ωστόσο, το ποσοστό αποχής από τα προγράμματα γύμνασης τις μέρες μη αιμοκάθαρσης είναι μεγάλο και αγγίζει περίπου το 24% με βασικότερη αιτία αποχής την έλλειψη χρόνου.

Εκτός από τις δραστηριότητες κλειστού χώρου, οι νεότεροι ασθενείς, αλλά και αυτοί στους οποίους η κατάσταση της υγείας τους, επιτρέπει να εφαρμοστούν μεγαλύτερες επιβαρύνσεις, μπορούν να συμμετέχουν και σε ατομικά ή ομαδικά αθλήματα, τόσο σε ψυχαγωγικό όσο και σε αγωνιστικό επίπεδο, μετά και την εφαρμογή του νέου αθλητικού νόμου 2725/1999 και την υπουργική απόφαση 8905/ΦΕΚ 437/3-3-2004. Ωστόσο, η συμμετοχή των ασθενών υπό αιμοκάθαρση δεν είναι ασφαλείς να γίνεται σε όλα τα αθλήματα. Λόγω της αρτηριοφλεβικής αναστόμωσης (φίστουλα), προτείνουμε ατομικές αθλητικές δραστηριότητες ή ομαδικές στις οποίες όμως δεν υπάρχει επαφή με τον αντίπαλο, ούτε βίαιες και επικίνδυνες τεχνικές. Καταλληλότερα λοιπόν κρίνονται αθλήματα όπως, αγωνίσματα στίβου, κολύμβηση, επιτραπέζια αντισφαίριση,  αντισφαίριση, badminton, bowling, πετοσφαίριση, ποδηλασία.

γ) Προγράμματα γύμνασης στην οικία. 

Το κίνητρο για την παρότρυνση των ασθενών να ακολουθούν πρόγραμμα γύμνασης στην οικίας τους, ήταν η δυσκολία μετακίνησής τους στα κέντρα γύμνασης, λόγω της μακρινής απόστασης του τόπου διαμονής τους και της έλλειψης χρόνου που τους χαρακτηρίζει. Η μέθοδος αυτή στερείται επιπλοκών, είναι ασφαλής για τους ασθενείς με ΧΝΝ και επιπλέον μετά από ορθό προγραμματισμό και συστηματική συμμετοχή στη γύμναση, έχει ευνοϊκά αποτελέσματα στη φυσική επάρκεια και τη λειτουργική ικανότητα των ασθενών. Η γύμναση στην οικία ακολουθεί έναν ορθό και πολύ προσεκτικό σχεδιασμό της διάρκειας και της έντασης του προγράμματος, από εξειδικευμένο γυμναστή, σε συνεργασία πάντα με τον θεράποντα ιατρό και εκτελείται σε εργοποδήλατο ή δαπεδοεργόμετρο. Οι χαρακτήρες της γύμνασης είναι όμοιοι με αυτούς που εφαρμόζονται στα οργανωμένα κέντρα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Κι εδώ, μετά από τις πρώτες εβδομάδες γύμνασης μπορεί να γίνει χρήση αλτήρων μικρού βάρους, για μυϊκή ενδυνάμωση. Είναι η μέθοδος που προτιμάτε κυρίως από τους πιο ηλικιωμένους ασθενείς, αλλά και αυτή  με τις μικρότερες προσαρμογές, καθώς οι ασθενείς δεν πετυχαίνουν πάντα μόνοι τους να ασκούνται στις εντάσεις που τους έχουν προταθεί.

Παρά το γεγονός ότι ομόφωνα η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί για τις ευνοϊκές επιδράσεις της γύμνασης στους ασθενείς με ΧΝΝ υπό αιμοκάθαρση, ένα πρόγραμμα είναι πλήρως επιτυχημένο, όταν μαζί με όλα τα παραπάνω καταφέρνει να δώσει στον ασθενή χαρά, ευεξία, να τον κάνει να νιώθει ενεργό μέλος της κοινωνίας και της ομάδας, με αυτοπεποίθηση και ελπίδα για το μέλλον, να βελτιώνει δηλαδή την ποιότητα της ζωής του.

Βιβλιογραφία

1.            Agarwal R., Nissenson A.R., Batlle D., Coyne D.W., Trout J.R., Warnock D.G.. (2003). Prevalence, Treatment, and control of hypertyension in chronic hemodialysis patients in the United States. Am J Med, 115:291-297.

2.            Altintepe L., levendoglu F., okudan N., Guney I., Cilli AS., Ugulu H., Tonbul Z., Gokbel H., Turk S. (2006). Physical disability, psychological status and health-related quality of life in older hemodialysis patients and age-matched controls. Hemodialysis Int 10(3):260-266.

3.            Antonoff A., Boone JL., Lundin AP. (1988). Exercise and dialysis patients. Dial Transplant 17:172-174.

4.            Banerjee A., Kong C., Farrington K. (2004). The haemodynamic response to submaximal exercise during isovolaemic haemodialysis. Nephrol Dial Transplant 19:1528-1532.

5.            Bergen M.,  Takken T., Engelbert R., Groothff L., Nauta J., Hoeck K., Helders P., Lilien M. (2009). Exercise training in pediatric with end-stage renal disease. Pediatr Nephrol 24:619-622.

6.            Boettcher SW., Greene RA. (1983). Effect of aerobic exercise performed during hemodialysis treatment in elderly patients. Am Soc Artif Intern Organs 12:42-49.

7.            Cappy CS., Jablonka J., Schroeder ET. (1999). The effects of exercise during hemodialysis on physical performance and nutrition assessment. J Renal Nutrition 9(2):63-70.

8.            Cheema BS., O’Sullivan AJ., Chan M., Patwardhan A., Kely J., Gillin A., Fiatarone Singh MA. (2006). Progressive resistance training during hemodialysis: Rationale and method of a randomized-controlled trial. Hemodial Int 10:303-310.

9.            Copley J. (2001). Resistance training enhances the value of protein restriction in the treatment of chronic kidney disease. Ann Intern Med 135:999-1001.

10.        Daul A., Schafers R., Daul K., Philipp T. (2004). Exercise during hemodialysis. Clinical Nephrol 61(suppl 1):S26-S30.

11.        Deligiannis A (2004b). Exercise rehabilitation and skeletal muscle benefits in hemodialysis patients. Clinical Nephrol, 61(Suppl1):S46-S50

12.        Deligiannis A., Kouidi E., Tassoulas E., Gigis P., Tourkantonis A., Coats A.. (1999a). Cardiac effects of exercise rehabilitation in hemodialysis patients. Int J Cardiol, 70:253-266.

13.        Deligiannis, A.. (2004a). Cardiac adaptations following exercise training in hemodialysis patients. Clinical Nephrol, 61(Suppl1):S39-S45.

14.        Fuhrmann I., Krause R. (2004). Principles of exercising in patients with chronic kidney disease, on dialysis and for kidney transplant recipients. Clin Nephrol 61(Suppl 1):S14-S25.

15.        Goldberg A., Hagberg J., Delmez J., Haynes M., Harter H. (1980).Metabolic effects of exercise training in hemodialysis patients. Kidney Int 18:754-761.

16.        Hagberg JM., Goldberg AP., Ehsani AA., Heath GW., Delmez JA., Harter HR. (1983). Exercise training improves hypertension in hemodialysis patients. Am J Nephrol 3(4):209-212.

17.        Headley S., Germain M., Mailloux P., Mulhem J., Ashworth B., Burris J., Nindl B., Coughlin M., Welles R., Jones M. (2002). Resistance training improves strength and functional measures in patients with end-stage renal disease. Am J Kidney Dis 40(2):355-364.

18.        Johansen KL. (1999). Physical functioning and exercise capacity in patients on dialysis. Adv Renal Replace Ther 6(2):141-148.

19.        Johansen KL. (2005). Exercise and chronic Kidney Disease. Current Recommendations. Sports Med 35(6):485-499.

20.        Ketnner A., Goldberg A., Hagberg J., Delmez J., Harter H. (1984). Cardiovascular and metabolic response to submaximal exercise in hemodialysis patients. Kidney Int 26:66-71.

21.        Kettner-Melsheimer A., Weiss M., Huber W. (1987). Physical work capacity in chronic renal disease. Int J Artiff Organs 10:23-30.

22.        Kimmel PL, Peterson RA, Weihs KL, Simmens SJ, Alleyne S, Cruz I, Veis JH.  (2000). Multiple measurements of depression predict mortality in longitudinal study of chronic hemodialysis outpatients. Kidney Int 57:2093-2098.

23.        Knap B., Buturovic-Ponikvar J., Ponikvar R., Bren A. (2005). Regular exercise as a part of treatment for patients with end-stage renal disease. Ther Apher Dial 9(3):211-213.

24.        Konstantinidou E., Koukouvou G., Kouidi E., Deligiannis A., Tourkantonis A. (2002). Exercise training in patients with end-stage renal disease on hemodialysis: Comparison of three rehabilitation programs. J Rehabil Med 34:40-45.

25.        Koufaki P., Mercer T., Naish P. (2002). Effects of exercise training on aerobic and functional capacity of end-stage renal disease patients. Clin Physiol & Func Im 22:115-124.

26.    Kouidi E. (2002). Exercise training in dialysis: Why, When and How? Artif Organs 26:1009-1113.

27.        Kouidi E. (2004). Health-related quality of life in end-stage renal disease patients: the effects of renal rehabilitation. Clin Nephrol 61(Suppl1):S60-S71.

28.        Kouidi E. (2004). Health-related quality of life in end-stage renal disease patients: the effects of renal rehabilitation. Clin Nephrol 61(Suppl1):S60-S71.

29.        Kouidi E., Albani M., Natsis K., Megalopoulos A., Gigis P., Guida-Tziampiri O., Tourkantonis A., Deligiannis A. (1998). The effects of exercise training on muscle atrophy in haemodialysis patients. Nephrol Dial Transplant 13:685-699.

30.        Kouidi E., Iacovides A., Iordanidis P., Vassiliou S., Deligiannis A., Ierodiakonou C.,

31.        Kouidi E.. (2001). Central and peripheral adaptations to physical training in patients with end-stage renal disease. Sports Med, 31(9):651-665.

32.        Levendoglou F., Altintepe L., Okudan N., Ugurlu H., Gokbel H., Tonbul Z., Guney I., Turk S. (2004). A twelve week exercise program improves the psychological status, quality of life and work capacity in hemodialysis patients. J Nephrol 17:826-832.

33.        Lopes AA., Bragg J., Young E. (2002). Depression as a predictor of mortality and hospitalization among hemodialysis patients in the United States and Europe. Kidney Int 62:199-207.

34.        Mercer T., Craxford C., Gleeson N., Naish P. (2002). Low-volume exercise rehabilitation improves functional capacity and self-reported functional status of dialysis patients. Am J Phys Rehabil 81:162-167.

35.        Miller B., Cress C., Johnson M., Nichols DH., Schnitzler MA. (2002). Exercise during hemodialysis decreases the use of antiypertensive medications. Am J Kidney Dis 39(4):828-833.

36.        Moore G.E., Painter P.L., Brinker K.R., Stray-Gundersen J., Mitchell H.J.. (1998). Cardiovascular response to submaximal stationary cycling during hemodialysis. Am J Kidney Dis, 31(4):631-637.

37.        Mustata S., Chan C., Lai V., Miller J. (2004). Impact of an exercise program on arterial stiffness and insulin resistance in hemodialysis patients. J Am Soc Nephrol 15:2713-2718.

38.        Oh-Park M., Fast A., Gopal S., Lynn R., Frei G., Drenth R., Zohman L. (2002). Exercise for the dialyzed. Aerobic and strength training during hemodialysis. Am J Phys Med Rehabil 81(11):814-821.

39.        Painter P. (2008). Exercise in chronic Disease: Physiological research needed.  Exer Sport Scien Reviews 36(2):83-90.

40.        Painter PL. (1988b). Exercise training during hemodialysis: Rates of participation. Dialysis and Transplantation 17(4):165-168.

41.        Painter PL. (2005). Physical functioning in end-stage renal disease patients: Update 2005. Hemodialysis Int 9:218-235.

42.        Painter PL.(1988a). The status of exercise training for ESRD patients. Dial Transplant  17:574-575.

43.        Painter PL., Moore GE. (1994). The impact of r-Hu erythropoietin on exercise capacity in hemodialysis patients. Adv Renal Replace Ther 1(1):55-65.

44.        Painter PL., Zimmerman SW. (1986). Exercise in end-stage renal disease. Am J Kidney Dis 7:183-394.

45.        Parsons T., Toffelmire E., King-VanVlack E. (2004). The effect of an exercise program during hemodialysis on dialysis efficacy, blood pressure and quality of life in end-stage renal disease (ESRD) patients. Clinical Nephrol 61(4):261-274.

46.        Parsons T., Toffelmire E., King-VanVlack E. (2006). Exercise training during hemodialysis improves dialysis efficacy and physical performance. Arch Phys Med Rehabil 87:680-687.

47.        Petraki M., Kouidi E., Grekas D.,  Deligiannis A. (2008).  Cardiac baroreflex sensitivity in patients with chronic renal failure on hemodialysis. Clin Nephrol 70:210-219.

48.        Robertson HT., Haley NR., Guthrie M.,  Cardenas D., Eschbach JW., Adamson JW. (1990). Recombinant erythropoietin improves exercise capacity in anemic hemodialysis patients. Am J Kidney Dis 15(4):325-332.

49.        Rus RR., Ponikvar R., Kenda RB., Buturovic-Ponikvar J. (2003). Effect of local physical training on the forearm arteries and veins in patients with end-stage renal disease. Blood Purif 21(6):389-394.

50.        Sakkas K., Sargeant A., Mercer T., Ball D., Koufaki P., Karatzaferi C., Naish P. (2003). Changes in muscle morphology in dialysis patients after 6 months of aerobic exercise training. Nephrol Dial Transplant 18:1854-1861.

51.        Storer TW., Casaburi R., Sawrlson S., Kopple JD. (2005). Endurance exercise training during haemodialysis improves strength, power, fatigability and physical performance in maintenance haemodialysis patients. Nephrol Dial Transplant 20(7):1429-1437.

52.        Stuart L., Goldstein MD. (2009). Physical functioning in children with end-stage renal disease: Small steps first. Pediatr Transplantation 13: 802-804.

53.        Vaithilingham I., Polkinghorne KR., Atkins RC., Kerr PG. (2004). Time and exercise improve phosphate removal in hemodialysis patients. Am J Kidney Dis 43:85-89.

54.        Völker K (2004). Resistance training in patients with end-stage renal disease. Clinical Nephrol 61(Suppl 1). S51-S53.

55.        Wanger P., Masanes F., Wanger H., Sala E., Miro O., Campistol J., Marrades R., Casademont J., Torregrosa V., Roca J (2001). Muscle angiogenic growth factor gene response to exercise in chronic renal failure. Am J Physiol Regulatory Integrative Comp Physiol 281: R539- R546.

56.        Δεληγιάννης Α. (1997). Προγράμματα αποκατάστασης σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσου τελικού σταδίου. In: Ιατρική της άθλησης από τη θεωρία στην πράξη. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 1997

57.        Ιωαννίδης Γ., Παπαδάκη Ο., Κοκκινίδης Π., Τσακίρης Δ. (2005). Επιδημιολογικά δεδομένα θεραπείας υποκατάστασης νεφρικής λειτουργίας στην Ελλάδα, έτους 2001. Έκθεση Εθνικού Αρχείου Καταγραφής Νεφροπαθών. Ελληνική Νεφρολογία 17(1):31-42.

58.        Κουκουβού Γ., Κωνσταντινίδου Ε., Κουϊδή Ε., Βασιλείου Σ., Δεληγιάννης Α., Τουρκαντώνης Α. (2000). Η επίδραση της συστηματικής άσκησης στην αναπνευστική λειτουργία ασθενών υπό αιμοκάθαρση. Γαληνός 42(6):653-668.

* Η Μαρία Πετράκη είναι Εκπαιδευτικός Ειδικής Φυσικής Αγωγής Κάτοχος Μεταπτυχιακό Διπλώματος (M.Sc.) Ειδίκευσης στην Φυσική Δραστηριότητα σε Ειδικούς Πληθυσμούς και Διδάκτορας του ΤΕΦΑΑ-ΑΠΘ. Κατάγεται από τη Χαλκίδα Ευβοίας και εργάζεται ως αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ειδικής Φυσικής Αγωγής στο Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. Θέρμης.

Contact: marpetraki@hotmail.com